Çek Nedir, Nasıl Kullanılır?

Bankalar tarafından verilen çek defterlerinin içerisinde her biri çek olma özelliğini taşıyan ve koparılabilir fiziki yapıda bulunan yapraklarla vadeli ödeme emri anlamına gelen işlemler yapılır. Çekler, düzenleyen – alıcı – muhatap şeklinde zorunlu bilgilerle birlikte düzenlenme şekline göre farklı kategorilere ayrılır.

Çek Nedir?

Çek; bankalar aracılığıyla elde edilen çek defteri kullanılarak, bankaya yazılı halde iletilen ödeme emirleridir. Bu emirler çek defterindeki koparılabilir kambiyo senetlerine hesap sahibi tarafından yazılır ve imzalanır. 

Kıymetli evraklardan biri olan çek; işleyiş itibariyle bir kambiyo senedi gibi hukuki kapsama sahiptir. Ancak yasal işlemler sırasında senetlerden farklı uygulama prosedürleri benimsenmektedir. Bu prosedürler kanun yoluyla belirlenmiştir.

Çek Nasıl Kullanılır?

Ödeme yapmak istediğiniz zamanlarda çek kullanmak için çek defteri içerisinde bulunan sayfalara ilgili bilgileri eksiksiz şekilde doldurmanız gerekir. Düzenlenme tarihi, düzenleyen ve çeki bozdurmaya yetkili kişi bilgilerini yazarak imza attıktan sonra ödemenizi yapabilirsiniz. 

Eğer çeki özellikle belirlediğiniz kişinin bozdurmasını istiyorsanız çeki isme düzenlemeli, çeki elinde bulunduran herhangi birinin çeki bozdurmasını istiyorsanız lehtar kısmına “hamiline” yazmalısınız. 

Çeki bozduran tarafsanız, hesabın ait olduğu bankaya çekle birlikte giderek tahsil işlemlerini yapabilirsiniz.

Çek Nasıl Düzenlenir?

Çek düzenleme işlemleri sırasında düzenleyicinin uyması gereken birtakım kurallar mevcuttur. Bu kuralların yerine getirilmediği ve şekli bakımdan çekin tamamlanmadığı durumlarda; çek geçersiz sayılır. Dolayısıyla düzenleme sırasında düzenleyici ve düzenlenen kişiye ait bilgilendirme eksiksiz yapılmalıdır. 

Çek düzenleme adımları şu şekilde sıralanabilir: 

• Düzenleyicinin adı – soyadı ve imzası çeke yazılır. 
• Düzenleyene ait varsa vergi kimlik numarası çekte belirtilir. 
• Lehtara (çekin düzenlendiği kişi) ait isim-soy isim bilgileri çeke yazılır. 
• Çek lehtarı belirtilmeyecek ise “hamiline” çek düzenlemesi yapılır. 
• Çekin değerini belirten tutar ilgili kısma yazı ve rakam halinde, aralarda boşluk olmadan yazılır. 

Çek düzenlemelerinde, evrak üzerinde değişiklik yapma hakkı yalnızca düzenleyiciye aittir. Değişiklikler sonrasında çek üzerinde düzenleyiciye (keşideci) ait imza ve kimlik bilgisi bulunmadığı takdirde; üzerinde düzeltme yapılmış çekler geçersiz sayılır. Bu nedenle yazılan çeklerdeki isim, tutar, tarih vb. değişiklikler için düzenleyicinin imzası çekte yer almalıdır. 

Çek Defteri Nasıl Alınır?

Çek yazmak isteyen kişi veya firmaların öncelikle bankalara başvuru yaparak çek defteri edinmeleri gerekir. Çek defteri almak için gereken evrak bilgileri ve teminat maliyetlerinin detayları bankalara göre değişiklik gösterebilir. Bu nedenle hangi bankanın müşterisiyseniz, o bankanın çek defteri prosedürüne uygun olarak hareket etmeniz gerekir. 

Çek defteri başvurunuzun ardından bankalar sizden teminat talebinde bulunabilir. Çek defterlerinde on yaprak bulunur ve bankalar her yaprak için ayrı ayrı maddi teminat talep edebilir.

Kimler Çek Defteri Alabilir?

Genellikle ticaret mensuplarının çek defteri alma ve çek kullanma alışkanlığı yaygın görülse de çek defteri edinme konusunda tacir olma zorunluluğu yoktur. Bankaların çek defteri verme politikalarına uygun profile sahip olan her müşteri, çek defteri başvurusunda bulunabilir. Daha önce çek kullanımından kaynaklı katalog suçlardan yargılanan kimseler, çek defteri kullanmaktan men edilebilir. 

Çek Yazmadan Önce Dikkat Edilmesi Gerekenler

Çek hesabı açtırmak isteyenlerin ve ticari faaliyetleri süresince çek ile alım-satım yapma düşüncesi olanların dikkate alması gereken önemli hususlar ve bilmeleri gereken temel bilgiler mevcuttur. 

Çek yazmadan evvel çekin işleyiş şekline, kullanım şekline ve ticari faaliyetlerdeki risk/kazanç dengesine hâkim olmak önemlidir. Bu bakımdan çek yazmadan önce dikkat edilmesi gereken hususlar ile edinilmesi gereken temel bilgiler şu şekildedir:

• Çek kullanımının vadeli bir ödeme döngüsüne sahip olabileceği bilinmelidir. Bu durum ticari faaliyetlerde kâr/zarar ön görüsünü yakından etkiler.

• Çek defterlerinin diğer adı çek koçanıdır. Genellikle 10 yapraklı, istisnai olarak 15 yapraklı şekilde kullanıma sunulurlar.

• Çek defterlerinde bulunan boş çek yapraklarının her biri için 6 TL “değerli kâğıt” bedeli ödenmektedir.

• Ödeme yapmak için kullandığınız çek; vadesine uygun şekilde bankaya bozdurmak istendiğinde hesabınızda yeterli bakiye olmazsa kanun gereği bankalar minimum 1.200 TL ödeme yapmakla yükümlüdür.

• Bankalar düzenlediğiniz çekler için hesabınızdaki bakiye yetersiz ise minimum 1.200 TL ödeme yapmak için çek defterini size verirken aldıkları teminatı kullanır.

• Çek yazarken en çok dikkat edilmesi gereken konulardan biri de vadesi belirlenen ödeme emrinin kendi likidite döngünüzle uyumlu olmasıdır.

Çek kullanımı hem düzenleyen hem de düzenlenen taraf için risk/kazanç dengesinin iyi hesaplanması gereken bir araçtır. Özellikle cari hesap ve nakit akışı takibinde çek kullanımına yönelik detaylı yönetimler; çek kullanımında herhangi bir risk oluşumunu engeller. 

Çekin Geçerli Olabilmesi İçin Uyulması Gereken Kurallar

Çek kullanımları sırasında özellikle alınan çeklerin geçerliliğini kontrol etmek tahsilat yapan taraflar için önem taşır. Bu nedenle bir çekin geçerli sayılması için mutlak surette uyulması gereken kurallar bilinmelidir. Bankaların bastığı çekler için T.C. Merkez Bankası tarafından usul ve biçim yönlü tarifnameler bulunur.

Çek tarifnameleri, yönetmelik ve mevzuatlarla bankalara bildirilir. Söz konusu çekin Merkez Bankası tarafından belirtilen basım kurallarına uygun olması şarttır. Belgelerin üzerinde mutlaka “çek” ibaresi yer almalıdır. Aksi takdirde bu evraklar çek olarak kullanılamaz. 

Son olarak çek üzerinde tahsilata engel teşkil eden herhangi bir kayıt olmaması gerekir. Bu şartlara uygun olmayan çekler bankalar ve Merkez Bankası tarafından geçerli kabul edilmez. 

Çek Üzerinde Düzeltme Yapmak

Çek üzerinde düzeltme yapma hakkı yasalar yoluyla keşideci (düzenleyici) tarafa tanınmıştır. Bu nedenle herhangi bir bilgi ya da tutar değişimi için çek üzerinde düzenleyici imzasının bulunması gerekir. Aksi durumlarda yapılan harici değişiklikler çeki geçersiz kılar ve tahsilatına engel oluşturur. 

Elektronik Çek Nedir?

E-çek olarak da adlandırılan elektronik çek araçları; ödemelerde kullanılan fiziki çeklerle aynı işleve sahip evraklardır. Dijital ortamda hazırlanıp gönderimi sağlanan e-çekler ile yapılan alışveriş ve anlaşmalar, fiziki çekle yapılan anlaşmalara eş değerdir. Bu çeklerin tahsilatı ve karşılığına ilişkin kontrol de bankalar tarafından elektronik sağlama ile yapılır. 

Çek Türleri Nelerdir?

Tahsilat ve ödeme yöntemleri arasında uzun yıllardır yaygın şekilde kullanılan çekler, kendi içinde bazı kategorilere ayrılmaktadır. Bunlar arasında; teyitli çek, mahsup çeki, çizgili çekler, banka çekleri veya posta çekleri sayılabilir. 

Her birinin kullanım maksadı ödeme veya tahsilat olsa da kullanım alanları birbirinden farklıdır. Çek türleri arasında yalnızca teyitli çekler; bankaların çekler için karşılık garantisini ifade etme işleviyle diğer çeklerden ayrılır. 

Norma ile İşinizi Yönetmenin Profesyonel ve Kolay Yolunu Keşfedin!

Küçük, orta ya da büyük ölçekli fark etmeksizin tüm işletmeler için çek işlemlerinde takip önceliği, ticari faaliyetleri garanti altına alır. Norma ile çek işlemlerinizin takibini ve nakit akışınızın detaylı incelemesini titizlikle yürütmek oldukça kolay! 

Çek takip işlemleriniz ve nakit akışındaki entegre düzenin kurulabilmesi için Norma’nın uzman hizmetinden faydalanabilir, işletmeniz adına gerekli olan tüm takip işlemlerinin profesyonelce yürütülmesini sağlayabilirsiniz.