Ciro Nedir ve Nasıl Hesaplanır? Türleri Nelerdir?

İşletmeler net kazançlarını hesaplamak için ciro tutarından tüm masrafları ve girdi maliyetlerini çıkarmalıdır. Böylece net kazanç hesaplanabilir. Cirolar kasa sorumluları ve işletmeciler tarafından hesaplanabilir. Büyük hacimli işletmelerde ise bu işlemler muhasebe bölümleri tarafından yapılır. 

Ciro Nedir?  

Şirketlerin ve işletmelerin elde ettiği tüm kazanç ve gelirler ciro olarak adlandırılır. Herhangi bir hammadde, işletme veya personel gideri ile vergiler bu tutardan düşülmeden yapılan hesap o işletmenin cirosudur. 

Ciro nasıl hesaplanır bilmek için öncelikle ciroya konu olan tüm gelir kalemlerinin bir arada toplanması gerekir. Satış, alacak ve vadeli alacaklar dahil olmak üzere; günlük, haftalık ve aylık zaman aralıklarında işletmelerin kazandığı tüm gelir kalemleri ciroya dahil edilir. 

Hasılat Nedir? 

Kanuna göre gelirin konusu kapsamında yer alan ve işletmeler tarafından elde edilen mali menfaatler (ödeme artışı, nakdi değer vb.) hasılat olarak tanımlanır. 

Hasılat nedir sorusu her işletme ve şirket yöneticisi için merak konusudur. Bu sorunun cevabı sermaye nemalandırılması ile kazanılan maddi menfaatleri kapsar. Yani emtia satışı, amortismana dahil olan iktisat kıymetleri, kira bedelleri gibi pek çok ayni/nakdi girdi hasılat içeriği olarak gösterilebilir. Gelire mahsus işlemler sayesinde kazanılan mali değerler “pozitif hasılat” olarak adlandırılır.  

Ciro Türleri 

Firmaların ciro hesaplamaları belirli tarihlerde yapılır. Bu kapsamda hesaplanan ciro türleri dört ayrı kategoride incelenir. Bunlar; haftalık, aylık, yıllık ve günlük ciro türleridir. Bu yöntemlerin tercih edilme sıklığı daha çok işletmelerin hacmiyle ilgilidir. 

Ciro türlerine ilişkin genel bilgiler şu şekildedir: 

Günlük Ciro: Küçük işletmelerin tercih ettiği hesaplama yöntemidir. Yevmiye usulüne de sık rastlanan bu yöntemde masraflar da günlük olarak hesaplanır. 

Haftalık Ciro: Çalışan maaşlarının ve ham madde ödemelerinin haftalık olarak yapıldığı işletmeler tarafından tercih edilir. Haftanın ilk ve son iş günü baz alınarak hesaplama yapılır. 

Aylık Ciro: En yaygın kullanılan ciro hesap yöntemidir. Gelir gider takibi yapılırken ve maliyet hesaplarında aylık döngüyü baz alan; çalışan ödemeleri ve vergilendirmede aylık zaman aralıklarıyla hesap yapan işletmeler tarafından tercih edilir. 

Yıllık Ciro: İşletme ya da firmaların yıllık büyüme oranlarını hesaplamak için kullandıkları hesaplama çeşididir. Geçmiş yıllara oranla kıyaslama yapılan hesaplarda firmaların büyüme hacimlerini takip etmesi ya da küçülme yaşanıp yaşanmadığını tespit etmesi mümkün olur. 

Her bir ciro hesabında işletmenin diğer gider ve vergi ödemeleri mevcut kazancın içine dahil edilir. Yani elde edilen kazanç için herhangi bir eksi hesaplama yapılmaz. Hangi zaman dilimi için olursa olsun satışın getirdiği kazanç; maliyet ve giderler düşülmeden hesaplanır.  

Ciro Nasıl Hesaplanır? 

Ciro hesaplamalarında iki farklı çeşit söz konusudur. Bunlar; safi hasılat ve gayrisafi hasılat hesaplamalarıdır. Her iki tür için de şirket kârının büyütülmesi değil, kazanç miktarının hesaplanması odak noktadır. 

Ciro hesaplamaları şirket devamlılığının sağlanabilmesi için elde edilen gelirin brüt biçimde ortaya konmasını sağlar. Bu nedenle şirket gelirlerinin belirli zaman aralıklarıyla hesaplanması işlemlerinde ciro hesabı oldukça önemli bir yere sahiptir. 

Şirket yapılanmalarında; cironun masraflardan daha az olması durumu en büyük etkendir. Bu durum sürekli şekilde devam ederse şirketler için iflas ihtimali kuvvetlenir. Ciro diğer maliyetlerin kâr oranını etkileyişini belirlemek için de kullanılan bir hesap yöntemidir. Belirlenen hedef doğrultusunda kâr marjına sahip olmak isteyen şirketler, hacimlerini ciro hesabıyla belirler. 

Şirketlerin elde ettiği ciro takibi oranları, maliyet hesaplarıyla karşılaştırıldığında aradaki fark kâr marjını ve makul hedeflerini ortaya koymak için gereken sayısal haritayı oluşturur. 

Ciro Hesaplama Yöntemleri  

Ciro hesaplamalarında işletmelerin kullandığı iki temel yöntem bulunur. Bunlardan ilki; safi hasılat ve ikincisi gayri safi hasılat yöntemidir. 

İki yöntem arasındaki en temel fark safi hasılat yönteminde yurt içi satışların baz alınması ve toplam tutardan iade, indirim kazançları ile vergi indirimlerinin çıkartılmasıdır. Gayri safi hasılat yönteminde ise kanun aracılığıyla belirtilen mal kiralama, kullanım hakkı devri veya kiralanması ile elde edilen gelirler söz konusu olmaktadır. 

Safi Hasılat Yöntemi 

Hesaplama işlemleri sırasında kullanılan iki temel hasılat yöntemi söz konusudur. Bunlar; safi hasılat ve gayri safi hasılat yöntemidir. 

Safi hasılat hesaplamalarında şirket ya da işletmelerin yurt içi satışlarla kazandığı tutarlar ortaya konmaktadır. Hesaplama sırasında yurt içi ve yurt dışı ticari kazançların toplam tutarından yapılan iade, indirim ya da vergi indirimi kazançları çıkartılır. Böylece şirketin kazançları üzerinden safi hasılat tutarı hesaplanabilir. 

Gayri Safi Hasılat Yöntemi 

Ciro hesabı nasıl yapılır sorusuna yanıt arayanlar için bilinmesi gereken terimlerden biri de gayri safi hasılat hesaplama yöntemidir. İki temel hasılat hesabından biri olan gayri safi hasılat yönteminde kanunda belirlenen mal ya da hakların kira gelirleri söz konusudur. 

Buna göre; gayrimenkul sermaye iratları için kanun yoluyla belirlenen mal veya kullanım haklarının kiraya verilmesiyle kazanılan gelirler gayri safi hasılatlardır. Bir takvim yılı içinde ya da geçen yıllara ait şekilde nakit/ayni yolla alınan her tutar bu kapsamda değerlendirilir. 

Örnek Ciro Hesaplaması 

Bir işletmenin safi hasılat yöntemi kullanılarak yapılan ciro hesabı şu örnekle açıklanabilir: 

• Yurt içi satışları toplamına A, 
• Yurt dışı satışları toplamına B, 
• Diğer gelirlerine de C denirse; 

Aynı firmanın tüm tasarruf ve kazanç kalemleri için de;  

• Satış iskontolarına A1, 
• Satış iadelerine B1, 
• Diğer indirimlerine de C1 denirse; 

(A + B + C) - (A1 + B1 + C1) = ciro

Ciro hesaplaması yapılırken işletmeler ya da şirketler için toplam tutardan herhangi bir çıkış maliyeti düşülmez. Hesaplamalar sonucu elde edilen tutar aslında tüm kazançlar ve satış kârlarıyla birlikte işletmenin sahip olduğu nakdi/ayni varlıktır. Ardından farklı muhasebe kategorilerinin hesaplanabilmesi için ciro tutarından ilgili kısımlar çıkarılarak kâr/zarar, vergi matrahı ve net kazanç gibi tutarlar bulunabilir. 

Bir işletmenin gayri safi hasılat yöntemi kullanılarak yapılan ciro hesabı şu örnekle açıklanabilir:

• Yurt içi satışlar toplamına D,
• Yurt dışı satışlar toplamına E,
• Diğer gelirlerine de F denirse;

(D + E + F) = ciro

Ciro Takibi Nasıl Yapılır? 

Ciro takibi yapılırken işletmelerin gelir-gider, ödeme, yatırım gibi iş ya da işlemlere dair hangi zaman aralıklarını benimsediği oldukça önemlidir. 

Örneğin çalışan ödemelerinden ham madde satın alımlarına kadar tüm mali girdi ve çıktılar için haftalık dönemlerin baz alındığı bir işletme için; haftalık ciro takibi yapılır. Ancak büyük ölçekli firmalar ve yüksek kapasiteli üretim tesisleri için bu zaman aralığı aylık şekilde uygulanır. 

Yani ciro takibinde öncelikli husus işletmenin işleyiş şekli ve zaman döngüsüdür. Ardından tüm hesaplamalarda genel ciro hesaplama adımları uygulanır.  

Ön Muhasebe Programı ile Ciro Takibi 

Muhasebe işlemleri arasında en önemli mali yönetim kategorilerinden biri ciro hesabıdır. Çeyrek dönem cirosu dahil olmak üzere tüm tutar hesaplamaları takibi, şirketlerin muhasebe birimleri tarafından yürütülür. 

Artık yeni nesil yönetim modellemeleriyle oldukça işlevsel hale gelen ön muhasebe programları da ciro takibi işlemlerinde oldukça başarılı bir hal almıştır. Pek çok küçük ve orta ölçekli işletme için bu programlar aracılığıyla günlük, haftalık, aylık ve yıllık zaman aralıklarıyla ciro takibi yapmak mümkündür.  

Ciro Hesaplaması Neden Gereklidir? 

Ciro hesaplamaları işletmeler için gelir-gider takibinin yapılmasından vergi yükümlülüklerine kadar pek çok alanda önemli bir yere sahiptir. Ancak asıl işlevi işletmelere kâr-zarar hesaplamaları için brüt bir değer oluşturmaktır. Bu brüt değer üzerinden işletme giderleri, emtia fiyatları, üretim ve çalışan maliyetleri ile vergilerin düşülmesi sonrasında işletme kâr-zarar hesaplamaları yapılabilir.  

Ciro ile Kar Arasındaki Fark 

İşletmelerin ya da şirketlerin devamlılık esasına uygun şekilde hesaplama yapabilmesi için ciro tutarlarının yapılan giderlerden daha fazla olması şarttır. Toplam ciro tutarından masraf ve vergiler düşüldükten sonra kâr hesabı yapılabilir. 

Ciro tutarı ne kadar çok olursa olsun yapılan masraflar ve ödenen vergiler bu tutara denkse ya da bu tutardan yüksekse, işletme zarar eder. Bu nedenle şirket yönetiminde kâr elde etmenin yolu ciro ve giderler arasında bir marj oluşturmaktır. Toplam ciro brütünden gider ve vergilerin düşülmesiyle elde edilen tutar, kâr marjını temsil eder. 

Ciro Kaybı Desteği Nedir? 

Devlet yönetimi tarafından bazı durumlara karşı işletmelerin devamlılığını korumak için yapılan destekler bulunur. Bunlardan biri de ciro kaybı desteğidir. Bu uygulama kapsamında yaşanan olağanüstü haller ve istisna durumları sebebiyle işletmelerin çalışma düzeninde yaşanan sorunların kâr oranlarını etkilemesi sonrası, zarar etmesi önlenmeye çalışılır. 

Örneğin; 2020 yılında yaşanan pandemi sebebiyle ülke çapında ortaya çıkan ticari durgunluk sonrası ciroları düşen işletmeler için ciro kaybı desteği sağlanmıştır. 

Tek Platformla Her İhtiyacınızı Karşılayın! 

İşletme yönetiminde ön muhasebe işlemlerinin gerektirdiği zaman ve mesainin en mühim sebebi detaylarla dolu uygulamalar ve hesaplamalardır. Norma iş birliği ile işletmenizin ihtiyaç duyduğu tüm ön muhasebe işlemlerini tek platform üzerinden yönetebilirsiniz! 

E-dönüşüm kapsamında hayata geçirilen; e-fatura ve e-arşiv fatura gibi pek çok kolaylıktan ciro takibi ve mali yönetim danışmanlığına kadar sayısız kategoride Norma desteğinden faydalanabilirsiniz!