Geçici Vergi Nedir? Nasıl Hesaplanır?

Sistemin diğer adı olan peşin verginin anlamı hesaplamada baz alınan üç aylık kazançlarla ilişkilidir. Aslında gelir vergisi ve kurumlar vergisinin yıllık hesaplamalar dahilinde yapılması yerine; belirli mükellefler için üç aylık kazançları baz alınarak yapılması peşin vergi kavramının karşılığıdır. 

Geçici vergiye dair mükellefler arasında en yaygın bilinen yanlışlardan biri bu vergi türünün gelir ve kurumlar vergisi dışında, farklı bir vergi olduğudur. Geçici vergi, gelir vergisine ek olarak ödenen bir vergi çeşidi değildir. Gelirlere yönelik olarak yıllık bazda hesaplanan vergilerin üçer aylık dönemlerde parça parça tahsilini içeren bir sistemi ifade eder. Bu durumda bazı mükellefler yıllık gelir vergisi kapsamına dahil edilirken, bazıları için geçici vergi uygulamaları esas alınır. 

Geçici Vergi Nedir?  

Geçici vergi; gerçek vergi mükelleflerinin, serbest meslek erbaplarının ve kurumlar vergisi ödemekle yükümlü mükelleflerin üçer aylık dönemlerde elde ettikleri kazançlar baz alınarak hesaplanan vergilendirme sistemidir. Bu sistemde mükellefiyetin gerekliliği olan geçici vergi ödeme, esasen gelir vergisi ve kurumlar vergisinin yıllık ödemeleriyle aynı usullere dayanır. 

Ticari faaliyetleri aracılığıyla kazanç elde eden ve bu kazançların yıllık olarak hesaplanması sonucu vergiye tabi olan mükellefler için yıllık vergi kapsamında işlem yapılır. Geçici vergi uygulamalarına tabi olan mükellefler içinse üçer aylık zaman dilimlerinde vergilendirme söz konusu olur. 

Hangi Kazançlar Geçici Vergi Kapsamındadır? 

Gerçek usul üzerinden vergilendirmeye tabi tutulan ticari kazanca sahip kişiler ve serbest meslek mensupları, cari vergi döneminde gelir vergisine dahil olmak üzere geçici vergiye tabidir. 

Adi ortaklık, adi komandit şirket, kollektif şirket türleri gelir vergisi mükellefi olmadığından geçici vergi kapsamına da girmez. Fakat adi ortaklık ve kollektif şirketlerdeki ortaklıkların kazançları geçici verginin konusuna dahildir.  

Kimler Geçici Vergi Öder?  

Geçici vergi uygulaması, kurumlar vergisi ve gelir vergisi mükelleflerinin ödemekle yükümlü olduğu bir vergi türüdür. Bu vergi türünde ödemeler yıllık kazanç ve tahsilatın baz alındığı ödeme planlarından farklı olarak üç aylık dönemler dahilinde yapılır. 

Geçici vergiye tabi mükellef; takip eden yılın üçer aylık dönemlerinde elde ettikleri kazanç esas alınarak ve ilgili hükümlerde belirtilen vergilendirme oranlarıyla hesaplanan tutarı ödemek zorundadır. 

Kimler Geçici Vergi Ödemez? 

Geçici vergi mükellefine dair usul ve esaslar kapsamında bu vergi türüne dahil olmayan ticari kazanç sahipleri de bulunur. 

Geçici vergi mükellefi olmayan kazanç sahipleri ilgili esaslara göre şu şekilde sıralanabilir: 

• Noterlik görevini yerine getirenler 
• Ücret dahilinde gelir sahibi olanlar 
• Sermaye iradı sahipleri 
• Zirai kazanç kapsamında gelir sahipleri 
• Kazançları vergiye tabi olmayan serbest meslek erbapları 
• İnşaat ve onarma işi yapanlar 
• Basit usulde vergilendirilen mükellefler 

Geçici vergi tahakkuk işlemleri bu vergiyi ödemekle yükümlü kişilerce yapılması zorunlu işlemler kategorisinde yer almaz. 

Ayrıca esnaf ve sanatkârlar için vergilendirme esasları, sunulan ürün veya hizmetin dahil olduğu kategoriye göre belirlenir. İlgili hükümde yer alan geçici vergi mükellefiyeti bulunmayan kişiler için vergilendirme hesaplamalarında da bu esaslar baz alınır. 

Geçici Vergi Nasıl Hesaplanır? 

Geçici vergi hesaplama işlemleri yapılırken bu vergi türüne tabi mükellefler için belirlenen özel oranlar söz konusudur. Gelir vergisi mükellefleri için belirlenen geçici vergi oranı %15’tir. Üçer aylık dönemlerde elde edilen hasılatlarına oranla geçici vergiye tabi mükellefler kazançlarının %15’i kadarını vergi olarak ödemek zorundadır. 

Kurumlar vergisi mükellefleri için belirlenen vergi oranı ise %23’tür. Mükelleflerin beyan ettiği kar ve zarar oranları kümülatif biçimde hesaplanır. Bu hesaplama sonrası oranlar bir önceki döneme ait geçici vergi tutarı düşüldükten sonra tahakkuk edilir.   

Geçici Vergi Beyannamesi Nedir? 

Vergi türlerinin tamamında olduğu gibi geçici vergi ödemeleri için de beyanname düzenlenmesi gerekir. 

Geçici vergi beyannamesi; kurumlar vergisi mükellefleri ve bilanço tutmakla yükümlü mükellefler tarafından gelir tablosunun eklendiği, işletme defteri tutan mükelleflerin hesap özeti beyan ettiği, serbest meslek erbaplarının ise kazanç bildiriminde bulunduğu belgelerdir. Bu belgeler vergiye konu olan ve vergilendirme sürecinde esas alınan hasılatların kayıtlarını barındırır.  

Geçici Vergi İndirim ve İstisnalar  

Vergiye tabi olan gelirlerinin tamamında veya kısmi miktarında “vergi dışı bırakma” uygulamalarının sonucunda geçici vergi istisnaları ortaya çıkar. Normal şartlarda gelir vergisi ödemekle yükümlü mükelleflerin, vergiye konu olan kazançları için yönetmelik değişimi yoluyla istisna muafiyetler oluşturulabilir. Bazen de aynı kazanç grupları için birtakım istisnaların varlığı kabul edilerek vergi mükelleflerinin bu istisnaların yaşanması halinde ödeme yapmaması mümkün hale getirilir.  

Vergi muafiyeti gerçek vergi mükellefi olan kişi ya da kurumlara uygulanırken; istisnalar vergilerin ait oldukları konulara ilişkindir. Muafiyet tamamıyla verginin alınmaması anlamını taşırken; istisna vergiden ayrı tutulması gereken durum ya da olayları ifade etmektedir. 

Geçici Vergi Ödenmezse Ne Olur? 

Vergilerin tahakkuku ve ödeme işlemlerine ilişkin kurallar mevzuat, yönetmelik ve kanunlar aracılığıyla çerçevesi çizilen konulardır. Bu bağlamda vergilerin ödenmemesi halinde uygulanacak cezai yaptırımların zamanı, koşulları ve oranlarına ilişkin bilgilendirmeler de aynı usulle yapılır. 

İlgili mevzuatta ödenmeyen verginin ziyaı ceza hükmüyle uygulanmasına ilişkin açık bir hüküm yer almamakla birlikte; ikincil düzenleme kapsamında yer alan tebliğ ve özelgelerde geçici verginin eksik beyan edilmesi ya da ödenmemesi durumlarına ilişkin yaptırımlar yer alır. 

Geçici verginin beyan ve ödeme zamanları ile geçici vergi indirimleri ilgili yönetmelikler ve özelgelerle duyurulur. Vergi mükelleflerinin bu revizelerden haberdar olmaları ve ödemelerini/beyanlarını belirtilen kurallar çerçevesinde yapmaları gerekir. 

Geçici vergi ödemelerinin yapılış süreçleri ve indirimlere ya da muafiyetlere yönelik detaylı bilgi sahibi olmak adına profesyonel hizmetlerden faydalanmak mükelleflere avantaj sağlar. 

Geçici Vergi Oranları  

Gerçek mükellefiyete tabi kişi ve kurumlar için gelir vergisi oranları farklılık gösterebilir. Yıllık vergi oranları ile geçici vergi oranları 2022 yılı itibariyle geçerli olmak üzere açıklandı. 

Gelir vergisi ödemekle yükümlü olanlar için bu oran %15, kurumlar vergisi ödemekle yükümlü olanlar için de %23 olarak ilan edildi.  

Örnek Geçici Vergi Hesaplaması 

Geçici vergi nasıl yapılır öğrenmek isteyen mükelleflerin inceleyebileceği hesaplama örnekleri mevcuttur. Bu örnekler aracılığıyla mükellefler ödemeleri gereken geçici vergi tutarını kendi kazançları üzerinden hesaplayabilir. 

2022 Gelir Vergisi Mükellefleri İçin Geçici Gelir Vergisi Örneği

Örnek 1

Yukarıda verilen tabloya göre A kişisinin yıllık toplam karı 6000 TL’dir. Ödemesi gereken geçici vergi tutarı ise toplam 900 TL’dir. 6000 TL’nin gelir vergisi oranı %15’tir. 

A kişisinin bu vergi ödemelerini üç ayda bir yapması halinde; yıl sonu kurumlar vergisi tutarı hesaplanırken ödenen tutarlar toplam vergiden mahsup edilir. Yani A kişisinin üçer aylık periyotlarla ödediği vergilerin toplamı yıl sonu kurumlar vergisinden düşülür. 

A kişisi tüm geçici vergilerini ödediği takdirde mart ayı yıllık gelir vergisi ödemeyecektir.

Örnek 2

Yıllık toplam 34 bin TL karı olan B kişisinin ödemesi gereken geçici vergi tutarı toplam 5.100 TL’dir. (5000x0,15 + 8000x0,15 + 8500x0,15 + 12500x0,15 = 5100) 

B kişisinin 32 bin TL’ye kadar olan kazancı için ödemesi gereken vergi oranı %15, 32 bin TL’nin üzerindeki kazanç için ödemesi gereken tutar %20 gelir vergisi diliminde kabul edilir. İşte bu aradaki fark mart ayı gelir vergisi beyannamesinde ödenmesi gereken tutardır. 

B kişisi 32 bin TL için 4800 TL (32000x0,15=4800), 2000 TL için de 400 TL gelir vergisi (2000x0,20=400) ödeyecektir. B kişisi toplam 5200 TL gelir vergisi ödeyecektir. 

Ancak B kişisi geçici gelir vergisi dönemlerinin tamamını (5100 TL) ödediği takdirde mart ayında vergi beyannamesi vereceği zaman 100 TL ödeyecektir. (4800+400-5100=100) 

2022 Kurumlar Vergisi Mükellefleri İçin Geçici Vergi Oranları Örneği

Örnek 3

X Limited Şirketinin ödemesi gereken toplam geçici gelir vergisi 7.820,00 TL’dir (6000x0,23 + 7000x0,23 + 8500x0,23 + 12500x0,23 = 7820) 

X limited şirketi tüm geçici kurumlar vergisi tahakkuklarını ödediğinde nisan ayı kurumlar vergisi beyannamesinde ödeme yapmasına gerek yoktur.

Vergi Ödemelerini Norma ile Kolayca Yönet! 

Geçici vergi beyannamelerinin hazırlanması, vergi tutarlarının hesaplanması, ödemelerin yapılışı ve takibi gibi işlemler ticari hayatın gereklilikleri arasında iş sahipleri için külfete dönüşmesin diye Norma desteği sizinle! 

Geçici vergi ödemelerine yönelik tüm gereklilikleri tek platform üzerinden yerine getirmek, ödemelerinizi yapmak ve en güncel vergi yönetmeliği revizelerinden haberdar olarak işinizi yönetmek için Norma hizmetlerinden yararlanabilirsiniz. 

Norma tüm kurumlar ve gelir vergisi ödemelerinde, geçici vergi dönemlerinde ve işinizin ihtiyaç duyduğu tüm mali hizmet alanlarında nitelikli hizmete ulaşmanızı sağlar!