Gelir Vergisi Nedir? Nasıl Hesaplanır?

Gelir vergileri gerçek ve tüzel kişiler tarafından beyanname usulü bildirimde bulunulması gereken vergiler arasında yer alır. Bazı gelir vergisi ödeme işlemleri, beyanname olmadan kesinti yoluyla (maaş, ücret, ödeme vb.) yapılır. Bu tür kesintilerde ödeme alacaklının hesabına geçmeden önce söz konusu gelirin dahil olduğu vergi dilimi üzerinden hesaplama yapılır ve kesinti halinde vergi tahsil edilir. 

Gelir Vergisi Nedir? 

Gerçek usulde vergilendirilen mükelleflerin, kazançlarına oranla belirlenen vergi dilimleri kadar oranın, brüt tutar üzerinden hesaplanmasıyla bulunan ve Gelir İdaresi Başkanlığı/Maliye Bakanlığı tarafından ilan edilen yönetmeliklerle dilimleri belirlenen vergi türüne “gelir vergisi” denir. 

Gelir vergisi ödemeleri bazı kazanç türleri için beyanname esasına uygun biçimde, bazı kazanç türleri için kesinti yoluyla yapılır. Bu türler arasındaki uygulama ayrımı yasa yoluyla belirlenir. Kesinti yoluyla yapılacak gelir vergisi hesaplama ve tahsil işlemleri devlet tarafından otomatik olarak yapılır ve mükellefin kazancından kesilir.  

Gelirin Unsurları Nelerdir? 

Gelir vergisi dilimleri ve mükellefleri belirlenirken; yasalar kapsamında “gelir iradı” olarak kabul edilen unsurlar dahilinde hareket edilir. Bu bağlamda yasal düzlemde gelir kabul edilen unsurlar; ticari kazançlar, zirai kazançlar, ücret ve ek ödeme alımları, gayrimenkul kazançları, serbest meslek kazançları ve menkul sermaye kazançları olarak sıralanabilir. Bu başlıklar dışında kalan iratlar için yasal kapsamın dışındaki kazançlara yönelik yönetmelikler baz alınır. 

Kimler Gelir Vergisi Öder? 

Türkiye sınırları içerisinde yer alan tüm mali iratlar, kanun yoluyla vergi kategorisine dahil edilir. İlgili kanunda yer alan gelir vergisi kapsamındaki tüm kazançlar için gelir vergisi GİB ödemeleri yapılmalıdır. Gelir vergisi mükellefi statüsünde yer alan her gerçek ve tüzel kişi; vergi çeşitleri içinde dahil olduğu kategoriye ait vergileri ödemek zorundadır. 

Gelir Vergisi Mükellefi Ne Demek?  

Gelir vergisi mükellefi; kanunlar aracılığıyla gelir vergisi ödemekle yükümlü kılınmış gerçek ve tüzel kişilerdir. Bu bağlamda; Türkiye Cumhuriyeti’nde ikamet edenler, bir yıl içinde kesintisiz olarak Türkiye’de bulunanlar ve müessese bağı ile Türkiye’de yer alan teşekküllerle ilişiği bulunan ancak kendisi yabancı ülkelerde ikamet eden vatandaşlar, gelir vergisi kapsamındaki kazançları bakımından vergi mükellefi sayılır.  

Tam Mükellef Nedir?  

Mükellefiyet kavramı; vergi ödemeleri için yüklenen sorumluluğu ifade eder. Kendi içinde tam ve dar mükellef olarak ikiye ayrılan bu kavramın karşılığı vergi ödemelerinde sorumluluğu kanunla belirlenen kişiler için sorumluluk kapsamının belirlenmesidir. Bu bağlamda tam mükellef dar mükellefe oranla daha kapsamlı bir vergilendirme alanına sahiptir.  

Tam mükellef sayılan vergiye tabi kesimler hem yurt içi hem de yurt dışı kazançları için gelir vergisi mükellefi sayılır. Ayrıca bu kişiler için gelir vergisine tabi oldukları vergi ödemeleri ayrı, kurumlar vergisine tabi oldukları vergi ödemeleri ayrı tahsil edilir. 

Dar Mükellef Nedir? 

Dar mükellef kavramı, gelir vergisi istisnaları konusunu da ilgilendiren özel bir kavramdır. Dar mükellefiyet; yerleşik olmayan gerçek kişiler veya dış merkezli tüzel kişiler için gelir vergisi kapsamının yalnızca ülke sınırları içerisindeki kısmını baz alır. Bu durumda dış merkezli bir tüzel kişilik yalnızca Türkiye sınırları içindeki kazançlarının gelir vergisi beyanname ve ödeme işlemlerinden sorumlu tutulur.  

Gelir Vergisi Beyannamesi Nedir?  

Gelir vergisi mükelleflerinin yıllık kazançları üzerinden hesaplanan vergi tutarı için beyanda bulunması gerekir. Bu beyan şekli ve kapsamı bakımından ilgili yasa ve yönetmeliklerle açıklanmıştır. 

Söz konusu yasa ve yönetmeliklere uygun şekilde hazırlanmış vergi beyan formları “gelir vergisi beyannamesi” olarak adlandırılır. Gelir vergisi istisnaları, verginin ödenme şekli, vergilendirme kategorisi gibi özel başlıklar beyannamenin hazırlanışında dikkate alınır. Böylece mükellefler yalnızca sorumlu oldukları kapsamda vergilendirme için beyanname hazırlar. 

Gelir Vergisi Beyannamesi Nasıl Verilir? 

Gelir vergisi beyannameleri, mükelleflerin dahil olduğu kapsam, indirim veya istisna kaidelerine uygun şekilde hazırlanır ve Gelir İdaresi Başkanlığı’na gönderilir. Bu beyannamelerin gönderimleri için son yıllarda GİB (Gelir İdaresi Başkanlığı), internet vergi dairesi uygulaması başlatmıştır. Böylece mükellefler tüm vergi çeşitlerinde olduğu gibi gelir vergisi, geçici vergi gibi ödemelerin beyannamelerini sanal ortamda hazırlayıp gönderebilir. 

Gelir Vergisi Beyannamesi Ne Zaman Verilir? 

Gelir vergisi mükellefleri, hazırladıkları gelir vergisi beyannamelerini her yılın mart ayının başından itibaren aynı ayın son gününe kadar teslim etmekle yükümlüdür. Gelir vergisi ödemelerini yıllık yapan bir mükellef; 2021 yılı yıllık gelir vergisi beyannamesinin ilk taksitini 2022 yılının mart ayında, ikinci taksitini ise temmuz ayında ödemelidir. 

Gelir Vergisi Ne Zaman Ödenir?  

“Gelir vergisi ödenmezse ne olur?” sorusuna yanıt arayan mükellefler için öncelikle gelir vergisinin ödenme şekli ve tarih aralığı bilinmelidir. Bu bağlamda yıllık gelir vergisi tek seferde tamamı veya yıl içerisinde iki taksit olacak biçimde ödenebilir. 

Eğer mükellefler gelir vergisini iki taksit olarak ödemek isterse; ilk taksiti mart ayının son gününe kadar, ikinci taksiti temmuz ayı bitmeden ödemelidir. Bu ödeme şekli gerçek ve basit usul kazanca dair gelir vergisi ödemelerini kapsar. 

Gelir vergisi ödemeleri bir önceki yıl elde edilen kazançlar üzerinden hesaplanır ve ödenir. 2021 yılında ticari faaliyetleri ve sair gelir kaynakları bakımından gelir vergisine dahil kazanç elde eden mükellefler; bu kazançlara yönelik vergileri 2022 yılında beyan edip öderler. 

Gelir Vergisi Nereye Ödenir?  

Gelir vergisi mükellefleri; ödeme işlemlerini bağlı oldukları vergi dairesi üzerinden yapabilmektedir. Ancak fiziki ödeme işlemlerinin yerini son yıllarda GİB tarafından hizmete sunulan internet vergi dairesi uygulaması almıştır. 

Çok daha pratik ve hızlı olan bu sistem sayesinde; gelir vergisi taksit ödemeleri, beyanname işlemleri veya yıllık gelir vergisi ödeme işlemleri yapılabilir. Ayrıca mükellefler bankaların vergi yatırma menüleri üzerinden mobil uygulamaları kullanarak da vergi ödemesi yapabilir. 

Gelir Vergisi Nasıl Ödenir?  

Gelir vergisi ödemelerinin mükelleflerin bağlı bulunduğu vergi dairesi üzerinden veya dijital ödeme platformları üzerinden yapılması mümkündür. Gelir vergileri ödenmeden önce bir önceki seneye ait beyanname işlemleri, belirtilen teslim tarihinden önce tamamlanır. Ardından verginin ödemesi yapılmak üzere mobil bankacılık menüleri, internet vergi dairesi hizmetleri, ATM’ler veya ikamete bağlı fiziki vergi daireleri kullanılabilir. 

2022 Gelir Vergisi Oranları ve Gelir Vergisi Dilimleri 

Her yıl açıklanan gelir vergisi dilimleri; mükelleflerin gelir kategorilerine bağlı olarak ödemesi gereken vergi oranını ifade eder. Bu bağlamda 32 bin TL’ye kadar olan kazançlar için gelir vergisi oranı %15 olarak açıklanmıştır. 70 bin TL olan kazançların 32 bin TL’lik kısmına kadar 4.800 TL ve kalan kısımları için de %20 vergi oranı uygulanır. 

2022 yılı gelir vergisi oranları baz alındığında 880 bin TL parçalı vergilendirmenin üst limiti olarak belirlenmiştir. Dolayısıyla 880 bin TL’nin üstünde elde edilen kazançların; 880 bin TL’si için 287 bin TL, kalan kısmı için %40 vergi oranı uygulanır. 

Gelir Vergisi Nasıl Hesaplanır? 

Gelir vergisi hesaplamalarında; her yıl yayımlanan vergi dilimleri baz alınır. Gelir vergisi mükellefleri ve serbest meslek gelir vergisi grubunda yer alan tacirler, yıllık kazançları üzerinden; hangi gelir vergisi diliminde yer alıyorsa o orana göre hesap yapar. Sonrasında bu bilgilerin ve kazanç odaklarının da dahil olduğu beyanname sunulur. Ardından hesaplanan vergi tutarı tanımlanan ödeme sürecinde devlet tarafından tahsil edilir.  

Gelir Vergisi Hesaplama Örnekleri  

Gelir vergisi ödemekle yükümlü bir mobilya firması 2021 yılında 12 bin TL+KDV tutarında kazanç elde etmiştir. 12 bin TL+KDV tutarındaki bu kazancın 4.000 TL’si satış giderleridir. Bu bağlamda işletmenin kârı: 8.000 TL’dir. 

Kar olan 8 bin Türk lirasının vergi hesaplaması işletmenin dahil olduğu yıllık gelir vergisi dilimine göre hesaplanır. 32 bin liranın altındaki tutarlarda %15’lik gelir vergisi uygulandığından; işletmenin ödemesi gereken vergi tutarı 1.200 Türk lirasıdır. 

Gelir Vergisi Taksitle Ödenebilir Mi? 

Gelir vergisi ödemeleri yıllık tek seferde ya da iki taksit şeklinde yapılabilir. 2021 yılına ait gelir vergisi ödemeleri için ilk taksit vadesi 2022 yılının mart ayıdır. Diğer taksit temmuz ayında ödenmelidir. Gelir vergisi faiz ödemelerinde veya cezalarda taksit hakkı kullanılamaz. 

Serbest Meslek Sahipleri Gelir Vergisi Öder Mi? 

Serbest meslek mensupları, tüm gelir vergisi mükellefleri gibi gelir vergisi ödemekle yükümlüdür. Gerçek usulde değerlendirme kapsamında yer alan serbest meslek kazançları için açıklanan vergi dilimlerine uygun oranlarda vergi ödemesi yapılır. 

Gelir Vergisi Ödenmezse Ne Olur? 

Gelir vergisi ödememe cezası; gelir vergisi mükelleflerinin kendine tanınan sürede vergilerini yatırmaması halinde devlet tarafından uygulanan para cezasıdır. Gelir vergisini ödemeyen kişi ve kuruluşlar ödeme yapmamaları durumunda para cezası ödemek zorundadır. 

Gelir Vergisi Faizi Ne Kadar? 

Vergi işlemlerinin tanınan sürede tahakkuk ettirilmemesi veya işlemlerde yapılan eksik tahakkuk hataları sebebiyle mükellefler için faiz uygulaması yapılmaktadır. Bu bağlamda 2022 yılı için gelir vergisi faizi 1,6 olarak açıklanmıştır. 

Norma ile İş Yönetiminizi Kolaylaştırın! 

Kendi işini kurmak ve şirketini büyütmek isteyenler için tüm kuruluş ve mali takip süreçlerini bir araya toplamak Norma ile çok kolay! Girişimcilik faaliyetlerinizi bürokratik ve mali takip süreçlerinin çaldığı vakit yüzünden yavaşlatmak istemiyor ve tüm işletme faaliyetleri için kapsamlı bir yönetim aracına ihtiyaç duyuyorsanız; Norma fırsatlarından yararlanabilirsiniz. Şahıs şirketi kurma işlemlerinizden ön muhasebeye, e-dönüşüm süreçlerinden vergi ödemelerine kadar tüm ihtiyaçlarınız için Norma tek tık’la yanınızda!