Gider Pusulası Nedir? Neden Düzenlenir?

Mükellefiyeti olmayan kişi ve kuruluşlardan alınan ürün ve hizmetlerin belgelendirilmesi için farklı evraklar düzenlenmelidir. Gider pusulası kesme olarak adlandırılan bu uygulamalarda temel amaç gerçekleşen ticari işlemin mükellefiyet olmasa bile kayıt altına alınmasıdır. 

Gider pusulası; vergi mükellefiyeti bulunmayan kişi veya kuruluşlardan alınan ürün/hizmetlerin kayıt altına alınmasını sağlayan, düzenlenme şekli VUK (Vergi Usul Kanunu) uyarınca belirlenmiş evraklardır. Gider pusulası düzenleme işlemlerinde şekil ve içerik bilgisine yönelik detayların verildiği bir başka tebliğ de Hazine ve Maliye Bakanlığı VUK Genel Tebliği’dir. 

Gider pusulası düzenlenirken firmaların dikkate alması gereken şekil ve içerik unsurları, mali denetimlerde yasal yükümlülükler baz alınarak denetlenir. Bu nedenle firmaların gider pusulası düzenlerken, konuya ilişkin kanuni hükümlere uygun şekilde hareket etmesi gerekir. 

Fiziki düzenlemelerde matbaa basımı sonrası tasdik işlemlerinden, e-belge düzenlemelerinde ibraz yöntemlerine kadar her başlık yasa ve yönetmelik tebliğleriyle muhataplarına bildirilmiştir. 

Gider Pusulası Nedir? 

Gider pusulası; VUK 234. maddesinde yer alan hükümlerle kapsamı, içeriği ve amacı belirlenmiş olan, vergiden muaf esnaf ve mükellef olmayan kişilerden mal/hizmet alımı sonrasında vergi yükümlülüğü bulunan firmalarca düzenlenen belgelerdir. İlgili kanuna göre gider pusulası fatura ile aynı niteliktedir. Tek fark satıcı tarafın; fatura yetkisi bulunmayan, vergi mükellefi olmayan ya da vergiden muaf olan kişi/kuruluşlar olmasıdır. 

Gider pusulası tüketicilerin iade ettiği ürünler olduğunda düzenlenebilir. Ayrıca basit usulde vergilendirmeye tabi olan mükelleflerden sabit kıymet satın alınırsa ya da gelir vergisi istisnası sayılan bir eser için ticari kazanç sağlanırsa gider pusulası düzenlenebilir. Serbest meslek icracısı olan kişilerden alınmış her türlü hizmet ve ürün için satın alımın belgelendirilmesi gider pusulası ile yapılır.  

Hangi Durumlarda Gider Pusulası Düzenlenir?  

Gider pusulasının düzenlenmesine ilişkin kapsam, Maliye Bakanlığı tarafından Resmî Gazete’de yayımlanan tebliğler ile genişletilmiştir. Ayrıca pek çok özelge ile uygulama koşulları ve düzenlenme kapsamına ilişkin detaylar açıklanmıştır. Dolayısıyla gider pusulası düzenleyecek olan kişi ve kuruluşların, yasal düzene uygun biçimde evrak düzenlemesi gerekir.  

Vergi mükellefi olmayan esnaf ve sanatkârlar herhangi bir ürün ve hizmeti ticari kazanç olarak sunduğunda; satın alım yapan firmaların bu ticareti gider pusulası ile belgelemesi gerekir. Ayrıca tüketici iadesine konu olan mallar için gider pusulası düzenlenebilir. Telif ödemeleri de gider pusulası düzenlenen durumlar arasında yer alır. 

GİB (Gelir İdaresi Başkanlığı) vergiye uyum düzeyini riskli olarak değerlendirdiği mükellef grupları için herhangi bir ciro sınırı olmadan gider pusulasına geçiş için hüküm verebilir. Dolayısıyla GİB tarafından kendisine bildirimde bulunulan kişi ve kuruluşlar, üç ay içerisinde yapılan tüm ticari faaliyetleri gider pusulası ile belgelendirecek düzene geçiş yapmak zorundadır. Bildirim sonrasındaki üç ay içinde gider pusulası düzenlemeden ticari faaliyetlerine devam eden işletmelere kanunda belirlenen yaptırımlar uygulanabilir. 

Kimlerin Gider Pusulası Düzenlemesi Gerekir? 

“Kimler gider pusulası düzenler?” sorusu, ticari faaliyetlerini belgelendirmekle yükümlü her işletme için önem taşır. Aynı zamanda serbest meslek erbapları, sanatkâr ve zanaatkarlar için de önem arz eder bu konu, VUK kapsamında mükellefiyeti belirlenmiş bir husustur.  

Gider pusulasının amacı; fatura yükümlülüğü olan işletmelerin, mükellef olmayan kişi ve kuruluşlardan aldıkları hizmeti belgelemektir. Dolayısıyla düzenleme esnasında tersine bir işleyiş söz konusu olur. Çünkü ürün/hizmeti sunan taraf zaten vergiden muaf olduğu için herhangi bir belge düzenlemesi gerekmez. Ancak ürün/hizmet satın alan mükellefler için yapılan ticaretin belgelendirilmesi zorunludur. Bu durumda alıcı olan firma, vergi mükellefi olmayan satıcıyla yaptığı ticareti gider pusulası ile kayıt altına alır. 

GİB tarafından e-Gider Pusulası düzenlenmesine ilişkin bildirim iletilen firmalar, ibrazın ardından geçen 3 ay içinde sisteme kayıt yaptırmak zorundadır. Bazı koşullarda Gelir İdaresi Başkanlığı uyum düzeyi kriterlerine uymadığı belirlenen ya da mükellefiyette risk barındırdığına karar verilen firmalar için e-Gider Pusulası bildirimi gönderebilir. Bu bildirimle birlikte muhataba 3 aylık bir süre tanınır. Süreç içerisinde GİB kontrolündeki portala; mükellefiyeti bulunmayan kişi ve kurumlarla yapılan alışverişleri belgelemek için düzenlenen gider pusulalarının kaydı yapılmalıdır.  

Gider Pusulası Nasıl Düzenlenir? 

Gider pusulası düzenleme usulleri Maliye Bakanlığı’nın Resmî Gazete aracılığıyla yayımladığı; 225 numaralı Vergi Usul Kanunu Genel Tebliği ile düzenlenmiştir. Bu kapsamda gider pusulası düzenleme işlemlerinde firmaların dikkate alması gereken önemli başlıklar şu şekilde sıralanabilir: 

• Gider pusulalarında işin türü, kapsamı, ürün söz konusu ise cinsi ve adedi yer almalıdır. 
• Ürün ve hizmetlere ilişkin birim fiyat, toplam tutar, vergi oranı ve net tutarlar gider pusulasında belirtilmelidir. 
• İşi yaptıran taraf ve hizmeti sunan tarafın unvan, ad-soyad, adres bilgileri gider pusulasında bulunmalıdır. 
• Ürün ödemeleri için satıcı ve alıcıya ait unvan, adres, vergi numarası veya kimlik bilgileri pusulaya işlenmelidir. 
• Gider pusulası en az iki nüsha düzenlenmelidir. 
• Nüshalardan ilki mal/hizmetin satıcısına verilmelidir.
• Gider pusulasının ikinci nüshası, düzenleyen tarafından; fiziki düzenlemelerde beyan için saklanmalı, e-belge düzenlemelerinde ibraz için rapor dosyasına eklenmelidir. 

Gider pusulalarının fiziki evrakları anlaşmalı matbaalar tarafından basılabilir. Bu evrakların işlem öncesinde notere tasdik ettirilmesi gerekir. Noter tasdiki yapılmadan kullanılan gider pusulası kağıtları, mali denetimlerde geçerli sayılmaz. 

e-Gider Pusulası Nedir? 

Yönetim faaliyetlerinin her alanında olduğu üzere belgeleme süreçlerinde de e-dönüşüm uygulamaları yaygın bir hal almıştır. Bu kapsamda tıpkı fatura düzenlemelerinde kurgulanan e-Fatura, e-Arşiv fatura düzenlemeleri gibi e-Gider Pusulası düzenlemek de mümkündür. 

“e-Gider Pusulası nasıl düzenlenir?” sorusu, ticari faaliyetlerinde mükellef olmayanlara ilişkin belgeleme yapan tüm firmaları ilgilendirir. Çünkü fiziki ortamda bu alışverişlerin kayıt altına alınması için matbaada basılmış, noterde tasdik ettirilmiş belgelerin kullanımı zorunludur. 

e-Gider Pusulası; fiziki gider pusulasıyla aynı işlev ve kapsama sahip, elektronik ortamda düzenlenebilen, muhatabına elektronik ortam aracılığıyla gönderilebilen ve beyanı elektronik ortamda sağlanabilen e-belgelerdir. Bu belgelerin elektronik ortamda düzenlenmesi sonrasında, muhatabının ibraz sisteminde bulunmaması halinde basılması ve fiziki olarak gönderilmesi de mümkündür.  

İlgili kanun gereği, e-Gider Pusulaları için düzenlenen tarafa ait ıslak imza bulundurulması yeterlidir. Ayrıca düzenleyici tarafa ait kaşe, imza veya mühür ibaresinin e-Gider Pusulasında yer almasına gerek yoktur. İbraz işlemlerinin elektronik ortamda sağlanabilmesi için muhatabın da sistem kullanıcısı olması gerekir. Bu durumun mümkün olmaması halinde çıktısı alınan ve ibraz edilen e-Gider Pusulası muhatabı tarafından imzalanır.  

Gider Pusulası Stopaj Oranları 

Gelir Vergisi Kanunu’nu gereği vergi mükellefiyeti olmayan esnaftan mal ya da hizmet alan vergi mükellefleri; bu alımlarda yaptığı ödemeyi belgelendirmekle yükümlüdür. Bu belgelerde stopaj işlemi yapılması da yine ilgili kanun uyarınca düzenlenmiş bir zorunluluktur. 

Buna göre gider pusulası stopaj oranları şu şekilde sıralanabilir: 

• İplik ürünlerinden oluşan (havlu, çorap, dokuma işi ürünler, dantel, nakış işleri vb.) her türlü mal ile el iş yöntemler kullanılarak üretilen turistik eşya ve emtialar için stopaj oranı %2’dir. 
• Hurda alımlarında yapılan ödemeler için stopaj hesaplaması ödenen tutar üzerinden %2 olarak hesaplanır. 
• Diğer mal alımlarında stopaj hesaplaması %5’dir.
• Diğer hizmet alımları için yukarıdaki maddeler hariç olmak üzere mal ve hizmetlerin ayrılmaması halinde stopaj oranı %10’dur.

Eğer mükelleflerin mal aldığı kişi veya kuruluşlar hem vergi mükellefi olmayıp hem de esnaf muafiyetinden faydalanmıyorsa; ürün/hizmetlerin satışı dolaşım yöntemiyle sağlanıyorsa ve komisyon ödemesi yapılıyorsa stopaj oranı %20 olarak hesaplanır. 

Norma ile İşleri Kolaylaştırın! 

E-dönüşüm uygulamaları pek çok prosedürü ve fiziki belge düzenleme-gönderme gibi zaman kayıplarını ortadan kaldırmıştır. Bu düzenlemelerin nitelikli şekilde yapılması, takip ve kayıt edilmesi için uzman uygulama modelleri geliştirilmiştir. Norma; işletme faaliyetlerinizin mali kayıt takibinde nitelikli platform hizmeti sunar. 

Norma ile şirket yönetimini kolaylaştıran, takip ve kayıt sisteminizi dijital ortam ayrıcalıklarıyla donatan hizmetlerden faydalanabilir, e-belge düzenleme, raporlama, ön muhasebe kaydı tutma gibi işlemleri kolaylıkla gerçekleştirebilirsiniz.