Muhtasar Beyanname Nedir? Nasıl Hesaplanır?

Muhtasar beyannameler; gelir vergisi uygulamaları ve yasaları kapsamında, işverenlerin ve vergi tevkifinden sorumlu mercilerin bildirim için kullandıkları matrahlardır. Bu bildirim unsurlarının temel amacı vergilerin özet halinde vergi dairesine beyan edilmesini sağlamaktır. Hesaplamalarında yine yasal düzende yer alan oran ve brüt tutar baz alınarak işlem yapılır. 

Muhtasar Beyanname Nedir? 

Muhtasar beyanname vergi kanunlarında gelir vergisi kapsamında yer alan hükümler gereği; işçi çalıştıranlar ve vergi tevkifatı sorumlularının, vergi dairesine iletmesi gereken matrah bildirimleridir. Bu bildirimler sayesinde söz konusu beyannameye yönelik mükellefiyeti bulunanların; vergi hesaplamaları ve yapılan işlemler için ikametlerindeki vergi dairesine bilgi aktarımı yapmaları sağlanır. Kesilen vergilerin matrah bildirimlerinin vergi dairesine yapılmasıyla birlikte, vergi ödemelerinin beyan süreci şeffaflaşır ve takibi kolay hale gelir. 

Kimler Muhtasar Beyanname Verir?  

Muhtasar ödeme koşullarının oluşması için en mühim kural mükelleflerinin beyanname yoluyla bildirimde bulunmasıdır. Bu bağlamda; zirai bilançoya tabi olan çiftçiler, serbest meslek kazanç sahipleri, dernekler, vakıflar, kamu idareleri ve ticaret şirketleri muhtasar beyanname vermekle yükümlüdür. 

Muhtasar Beyanname Ne Zaman Verilir? 

“Muhtasar nasıl verilir ve süreç takibinde önemli tarihler nelerdir?” bilmek; mükellefiyete dahil olanlar için önemli bir konudur. Çünkü muhtasar beyannameler için de tıpkı diğer vergi beyannamelerinde olduğu gibi yasal olarak belirlenmiş zaman aralıkları bulunur. 

Muhtasar beyannameler aylık veya üçer aylık şekilde düzenlenebilir. İş yerinde çalışan 10’dan fazla eleman bulunması durumunda söz konusu işletme aylık olarak beyanname vermelidir. Çalışan sayısının 10’dan az olduğu işletmeler, muhtasar beyannameyi üçer aylık periyotlar halinde düzenleyebilir.  

Muhtasar beyannamelerin hazırlanması için aylık periyotlar takip ediliyorsa; işletme ve kuruluşların sonraki aya ait 23. güne kadar bildirimde bulunması gerekir. Bu bildirimin ardından 26. günün mesai sonuna kadar da beyannameye esas ödeme yapılmalıdır. 

Muhtasar taksit kapsamında, üçer aylık periyotlar şeklinde muhtasar beyanname hazırlayan işletme ve kuruluşların bildirimi; üç aylık periyodun sonrasındaki aya ait 23. günde yapılır. Ödemeler için de beyannamenin sunulduğu aya ait 26. gün mesai bitiminin sonu vade sonu kabul edilir. 

Muhtasar Beyanname Dönemleri 

Muhtasar ödeme işlemlerinin geçici vergi namına yapılması için gereken beyanname bildirimleri; üç, altı, dokuz veya on iki aylık periyotlar şeklinde yapılabilir. Bu bağlamda kurumlara ait geçici vergi ödemeleri, yıllık gelir vergisinin peşin vergi kapsamında değerlendirildiği ödeme olarak kabul edilir. Bu vergi türünün beyanname yoluyla bildirilmesi için muhtasara ait matrahların ilgili vergi dairesine ya da internet vergi dairesi hizmetiyle iletilmesi zorunludur. 

Muhtasar Nasıl Hesaplanır? 

Muhtasar hesaplama işlemleri için vergi mükelleflerinin gelirlerine ait kapsamın belirlenmesi gerekir. Çünkü her kazanç grubunun açıklanan yönetmeliklere göre dahil edildiği bir vergi dilimi vardır. Dolayısıyla kazanç sahiplerinin; kapsamına girdikleri vergi dilimine uygun biçimde oran hesabı yapması önem taşır. Muhtasar matrahlarının bildirimi sırasında bu vergi dilimlerinde yasal sorumluluk olarak belirtilen oranlar; mükellef kişi ya da kuruluşun kazancına göre hesaplanır. 

Tıpkı vergi hesaplamalarında olduğu gibi muhtasar matrah bildirimlerinde de mali müşavir hizmeti vasıtasıyla doğru bildirim zorunluluğu bulunur. Yani mükellefler adına tebliği yapılan matrahların doğru ve eksiksiz şekilde bildirilmesi; bildirimi düzenleyen tarafın sorumluluğundadır. “Mali müşavir ne iş yapar?” sorusuna da kısmen cevap olan bu yükümlülük gereği; mükellefler adına iletimi sağlanan matrahların yasal düzlemde belirlenen kapsama uygunluğu zorunludur. 

Hazırlanışı veya hesaplaması sırasında ibraz edilen oranlara ya da mükellefin dahil olduğu vergi grubuna uyumlu olmayan beyannameler geçersiz sayılır. Hatalı beyannamelerin düzenlenmesi hakkı yasayla belirlenen şartlar kapsamında gerçekleştirilir. Düzenlemesi veya ödemesi yapılmayan beyanname matrahları için ceza uygulanır. 

Muhtasar Hesaplama Örnekleri  

Bir şirketin muhtasar hesaplama örneği olarak aşağıdaki örnek incelenebilir. Bu örnek üzerinden mükellef ve tevkifat sorumluları muhtasar bildirim hesabı yaparak işletmeye dair işlemler için yol izleyebilirler: 

A şirketinin 11 adet çalışanı ve gerçek kişiden kiraladığı bir ofisi bulunmaktadır. Bu ofis için A şirketi aylık 15 bin Türk lirası kira ödemektedir. Çalışan 11 kişiden üçü asgari ücretle çalışmaktadır. Bu bağlamda A şirketi 10’dan fazla çalışan barındırdığı için muhtasar beyannameyi aylık periyotlarla düzenlemelidir. Dolayısıyla şirkete ait muhtasar hesabı şu şekilde yapılabilir; 

• Brütleştirme: Net kira/0,80 
• 15.000:0,80= 18,750 
• Stopaj hesabı: Brütleştirme tutarı X 0,20 
• 18.750 x 0,20= 3.750 TL  

A şirketinin matrah hesabı ait olduğu gelir grubunun vergilendirme oranlarına bağlı olarak damga vergisi, asgari ücret veya sair ücretle çalışan ayrımı olmadan beyannamede bildirilmelidir. 

Muhtasar Beyanname Kodları  

Muhtasar beyanname bildirimleri için mükellef grubunda yer alanların kullanması gereken özel muhtasar kodları bulunmaktadır. Bu kodlar; beyannamede tebliğ edilen kazanç grupları ve ödemelere ilişkin oluşturulmuş kısa yollardır. Böylece değerlendirme sırasında kullanılan kodun ait olduğu kategoriye uygun biçimde vergilendirme esasları baz alınır ve mali takip yapılır. 

Muhtasar beyanname bildirimi sırasında kullanılan kodlardan bazıları şu şekilde sıralanabilir: 

• Diğer Ücretler ile Ücret Sayılan Ödemeler (GVK
  Md. 94/1) :012 
• 18 inci Madde Kapsamına Giren Ödemeler (GVK Md. 94/2-a) :021 
• Diğer Serbest Meslek Kazancı Ödemeleri (GVK Md. 94/2-b): 022 
• Birden Fazla Takvim Yılına Yaygın İnşaat ve Onarım İşleri Dolayısıyla
  Yapılan Hakediş Ödemeleri (GVK Md. 94/3): 031 
• 70 inci Maddede Yazılı Mal ve Hakların Kiralanması Karşılığı
  Yapılan Ödemeler (GVK Md. 94/5): 041 
• Kooperatiflere Ait Taşınmazların Kiralanması Karşılığı Yapılan
  Ödemeler (KVK Md. 15/1-b): 042 
• Men. Kıy. Yatırım Fonu ile Ort. Portföy Kazançları
  (GVK Geç. Md. 67/8): 052 
• Tam Mükellef Kurumlar Tarafından, Tam Mükellef Gerçek
  Kişilere, Gelir ve Kurumlar Vergisi Mükellefi Olmayanlara ve
  Gelir Vergisinden Muaf Olanlara Dağıtılan 75 inci Maddenin (1),
  (2) ve (3) Numaralı Bentlerinde Sayılan Kar Payları (GVK Md. 94/6-b-i): 061 
• Vergiden Muaf Olan Kurumlara Dağıtılan 75 inci Maddenin (1),
  (2) ve (3) Numaralı Bentlerinde Sayılan Kar Payları (KVK Md. 15/2): 065 

Muhtasar kodları kendi içerisinde alt başlıklara ayrılan ve bu başlıklarda belirtilmiş vergilendirme matrahı kategorilerinin oran değişikliğini ayırt etmeye yarayan kimlik kodlarıdır. Bu bakımdan matrah bildirimlerinin mükellefe özgü kalemlerinin bir arada ve ayrıntılı biçimde sunulması sağlanır. 

Muhtasar Düzeltme Nasıl Yapılır? 

Muhtasar beyannameler hazırlanırken veya hesaplama sırasında ortaya çıkabilecek yanlışlıklar; beyannamede yer alan bilgilendirme metinleri ya da tebliğe esas kodlamalara dair bir eksiklik halinde beyanname düzenleme işlemi yapılmalıdır. 

Düzeltme işlemi yapılırken T.C. kimlik numarası hataları, tutar veya kod hataları ayırt edilmeksizin tüm belgede düzeltme işlemi başlatılır. Daha önce Gelir İdaresi Başkanlığı’na arzı yapılan beyannameler düzeltme durumlarında dikkate alınmaz. Beyan edilecek olan tüm bilgiler için olması gereken son halini gösterecek biçimde düzenleme yapılır.  

Muhtasar Düzenleme Programları  

Dijital çağın getirdiği en büyük kolaylıklardan biri olan mali yönetim programları sayesinde; mükellefler için artık beyanname düzenleme ve iletme işlemleri de pratik bir hal aldı. Bu programlar arasında en işlevsel kategorilerden biri muhtasar düzenleme programlarıdır. 

Muhtasar düzenleme programları ile kod girişinden hesaplama ihtiyaçlarına kadar pek çok alan için taslak ve şablon içeren programlar; fiziki hazırlık aşamalarından çok daha hızlı ve güvenilir bir hizmet sunar. Böylece beyan eksikliği veya hatasından kaynaklı ödenemeyen matrahlar için muhtasar faiz riski de en aza indirgenmiş olur. 

Muhtasar Ödenmezse Ne Olur?  

Tüm vergilendirme kategorilerinde olduğu gibi muhtasar bildirimlerine konu olan vergi türlerinin ödenmemesi halinde mükellefler için yasal hükümler gereği ceza uygulanır. Muhtasar cezası 2022 yılı için ilgili yönetmeliklerde açıklanmış olup; faiz uygulamalarından ayrı olarak ödememe veya gecikme cezası tahsil edilir. 

Muhtasar Hakkında Merak Edilenler  

Muhtasar beyanında bulunma sorumluluğu olan kişi ve kuruluşlar için muhtasar beyannamelerinin düzenlenmesinden iletimine kadar geçen sürecin detayları merak edilmektedir. Bu konuya ilişkin en fazla merak konusu olan sorular şu şekilde sıralanabilir: 

Muhtasar Beyanname Elektronik Ortamlarda Verilebiliyor mu? 

VUK’un 257. maddesinde yer alan hükümler gereği muhtasar ve prim hizmet beyannamesi elektronik ortam araçları kullanılarak iletilir. Kâğıt tasarrufunun kamu aracılığıyla desteklenmesi kapsamında muhtasar beyannamelerin tamamı dijital ortam araçları kullanılarak hazırlanır ve gönderilir. Vergi daireleri son dönemde fiziki kâğıt ortamında sunulan beyannameleri kabul etmemektedir. 

Muhtasar Beyannamesi Hangi Hallerde SGK’ya Verilmiş Sayılır? 

İş yerlerinde çalışan sigortalılar için prime esas olan kazançların bilgisini içeren beyannameler; işveren tarafından ya da yetkilendirilmiş aracılar tarafından onaylanır ve gönderilir. Bu onayla birlikte ilgili belge iletimi SGK’ya da yapılmış kabul edilir. 

Beyannamenin Verilişinde Hata Olması Halinde Beyanname Kabul Edilir mi? 

Hatalı hazırlanmış beyannameler vergi daireleri tarafından kabul edilmez. Bu durumda beyannameye ilişkin bütüncül bir düzeltme işlemi uygulanır ve tahakkuk işlemlerinde eksiklik söz konusuysa yeniden tahakkuk yapılır. 

Beyannamede İstenecek Bilgiler Sigortalı Temelinde mi Doldurulur? 

Beyannameler hazırlanırken prime tabi kabul edilen kazançlar ve hizmet bilgileri kısmı; tüm iş yerlerinde sigortalı statüsündeki bilgiler kapsamında doldurulur. Bu durumda bildirimlerin sigortalı temelinde hazırlanması ve ibrazı şarttır. 

Norma ile Tüm Ön Muhasebe ve Vergi İşlemlerinizi Tek Platformda Takip Edin! 

Kendi işini kurmak ve büyütmek isteyen her girişimcinin en fazla vaktini ve enerjisini alan işlemler; mali yönetim ve takip işlemleridir. Yeni nesil yönetim araçları arasında en işlevsel hizmeti sunan Norma ile tüm mali yönetim faaliyetleri tek ekrandan yönetilebilir. 

Siz de e-Fatura’dan bankacılık işlemlerine, ön muhasebeden hesap kayıt ekranlarına kadar tüm işlemleriniz için Norma’nın pratik yönetim hizmetini seçin! Ayrıca Norma ile şirket kurma işlemleri, vergi türleri, cari hesap faaliyetleri dahil tüm finansal yönetim alanlarında danışmanlık hizmeti alabilir; profesyonel destekle işinize uzmanlık katabilirsiniz!