ÖTV Nedir? ÖTV Muafiyetinden Kimler, Nasıl Yararlanabilir?

Pek çok vergi türünde olduğu gibi ÖTV istisnası da mevcut uygulamalardan biridir. Bu istisna ve muafiyet haklarından yararlanacak kişi ve gruplar ilgili yasa aracılığıyla açıklanır. Muafiyet kapsamının genişletilmesi veya belirli bir dönemde çeşitli ürünler için verginin kaldırılması da yine ilgili yönetmelik ve yasalar yoluyla gerçekleştirilir. 

ÖTV Nedir? 

Tek seferlik vergiler kapsamında yer alan Özel Tüketim Vergisi, VUK 4760’ta yer alan 4 madde ile açıklanmıştır. Bu bağlamda uygulama alanları ve üretim ürünleri açısından yapılan değerlendirmeler; kanun kapsamında özellikleri belirtilen şekliyle belirlenmelidir.

“Hangi ürünlerde ÖTV var?” sorusuna yanıt ararken ilk eleme süreci kanunda yer alan ürün ve hizmet tarifiyle yapılmalıdır. 2002 yılında yürürlüğe giren ÖTV; ilgili ürünler arasında en fazla motorlu araçlar üzerinde uygulanır. Bu nedenle ÖTV istisnaları da yoğun olarak motorlu taşıtlar baz alınarak yapılır. 

ÖTV Özellikleri Nelerdir? 

“ÖTV nedir ve özellikleri nelerdir?” gibi sorulara dair pek çok farklı kaynak ve yasal referans mevcuttur. Dolayısıyla özellikleri açısından bakıldığında ÖTV’nin hem uygulama biçimleri hem de muafiyet alanıyla ilgili sayısız hüküm bulunur.

Genel anlamda Özel Tüketim Vergisinin özellikleri şu şekilde sıralanabilir: 
    • ÖTV aktarımları direkt olarak devlet hazinesine yapılır. 
    • Devlet hazinesinin vergi gelirleri açısından en önemli kaynakları arasında ÖTV yer alır. 
    • Takibi kolay ve tahsili hızlı vergiler kategorisinde değerlendirilir. 
    • Kapsam bakımından sınırlı bir vergi olmasına rağmen, tahsil hacmi yüksektir.

ÖTV ile ilgili kanunda yer alan 4. madde, özel tüketime tabi olan ürün ve hizmetlerin hangileri olacağını açıkça beyan eder. Kanunda yer alan ürün ve hizmet özellikleri baz alındığında hangilerinin ÖTV kapsamında sayılacağı anlaşılmaktadır. 

ÖTV'nin KDV'den Farkı Nedir? 

Ülkemizin yaygın vergi çeşitleri sıralamasının ilklerinden biri KDV’dir. Katma Değer Vergisinin ve Özel Tüketim Vergisinin birbirine karıştırılması durumu; özellikle tüketiciler açısından sorun oluşturur. Her iki vergi türünün bir arada olduğu, belirli ürünlerde bir veya ikisinin istisna kabul edildiği durumlar bu karışıklığı daha da artırır.  
Öncelikle KDV ürün ve hizmetlerin sahip olduğu üretim değerinin karşılığı olarak devlet tarafından tahsil edilen genel vergilerden biridir. Ancak ÖTV tahsilinde devlet kıyas usulüyle belirli ürün ve hizmetleri ayrıştırır ve yalnızca bu ürün ve hizmetler için ÖTV uygulaması gerçekleştirir.

KDV ile ÖTV karşılaştırmalarında göze çarpan en mühim farklardan biri uygulamanın tekrarıdır. Yani ÖTV tek seferde ve sınırlı alandaki üretimler için söz konusuyken, KDV mal ya da hizmet teslimi sırasında teslim alan tarafa devredilen bir vergidir. Yani harcama devam ettiği müddetçe KDV devri de devam eder. Ancak ÖTV ürünlerin ilk alımı sırasında uygulanır ve son tüketiciye kadar daimî devrine gerek yoktur. 

ÖTV Hangi Ürünlerde Uygulanır? 

ÖTV uygulaması kapsamına alınan ürün ve hizmetler için gereken özellikler, ilgili yasa ile 4 madde halinde açıklanmıştır. Verginin temel hedefi belirli ürün ve hizmet gruplarının aşırı tüketimini azaltmak için fiyatın artmasını sağlamaktır. Dolayısıyla bu ürün gruplarının kanunda belirtilen şartlara uygunluğu esas alınır. Özellikle lüks kullanım ürünleri ve eşyalar için açılan kategoriler, emtia vergilerine ek olarak Özel Tüketim Vergilendirmesini gerekli kılar.

Bazı eşya ve ürünlerin ÖTV kapsamında yer alması sağlanırken, bazı ürünler için de lüks şartı aranmamıştır. Örneğin; lüks araba, mücevherat, kürk ve sair ürünlerde lüks kavramı odak noktada yer aldığından Özel Tüketim Vergisine dahil edilmiştir. Ancak tütün, alkol gibi üretimi lüks kapsamına girmeyen ancak halk sağlığını tehdit eden ürünler için de ÖTV uygulanır. Aynı zamanda çevreye olumsuz etkisi olan çeşitli kullanım ürünleri de (kömür, folik asit vb.) özel tüketim dahilinde vergilendirmeye tabi tutulur.  

Kimler ÖTV Öder? 

ÖTV ödemelerine ilişkin en merak edilen konular ÖTV muafiyeti ve kimlerin mükellef olduğudur. Bunlar arasında mükellefiyet konusuna özellikle dikkat etmek gerekir. Çünkü Özel Tüketim Vergileri, sınırları dar kapsam yaklaşımıyla çizilmiş, özel ürün ve hizmetleri kapsayan vergilerdir. Dolayısıyla ürün ve hizmetler gibi mükellefiyet edinecek kişilerin kapsamı da sınırlıdır.

ÖTV uygulamalarına tabi ürünlerin satışı sırasında alıcılar mükellefiyet kapsamına girmektedir. Bu ürün ve hizmetlerin temel tanımı, 2002 yılına ait ilgili yasa yoluyla belirtilmiştir. Dolayısıyla mükellefiyet dahilinde yer alıp almadığını merak edenlerin, satın aldıkları ürüne ait özelliklerle ilgili kanunda bulunan özellikleri karşılaştırması gerekir.  

ÖTV Beyannamesi Ne Zaman Verilir? 

Türkiye’nin vergilendirme ve vergi tahsiline dair en karakteristik özelliği beyana bağlı olmasıdır. Muhtasar beyannamede olduğu gibi diğer vergi ödemelerinde de mükellefin beyanı esas alınarak vergi tahsili yapılır. Dolayısıyla bu beyanlara ilişkin belge düzenlemelerinin ve evrak teslimlerinin, tanımlanan sürelerde gerçekleşmesi gerekir. ÖTV beyannamesi de ödenmesi gereken Özel Tüketim Vergisi için mükellefiyet kapsamında hazırlanır ve sunulur.

ÖTV ödemelerine ilişkin kanunda yer alan hükümler uyarınca; ÖTV beyannamesinin belirli gruptaki mallara yönelik olarak on beş günlük periyotlarda sunulması gerekir. Bazı mal ve hizmet kategorileri için de bu periyot her ayın 25. günüdür.

Yani ÖTV beyannamesi iletimi sırasında baz alınan süreçler, söz konusu mal ve hizmetlerin hangi kategoride yer aldığına göre değişiklik gösterir. Bu durumda mükelleflerin ilk olarak ilgili yasada bulunan ÖTV kapsamındaki mal ve hizmet kategorilerini bilmesi önem taşır.  

ÖTV Nasıl Ödenir? 

Harcama vergileri arasında sayılan özel tüketim vergisi, beyanname gönderimi için tanınan süreçlerde ve bağıl ödeme tarihlerinde ödenir. Bağlı olunan vergi dairesi aracılığıyla yapılan ödemeler, yeni nesil tahsil yollarıyla dijital platformlara taşınmıştır.

“ÖTV ne zaman ödenir ve ödemeler nasıl gerçekleştirilir?” sorularını merak eden mükellefler; GİB (Gelir İdaresi Başkanlığı) online hizmetlerinden kolayca faydalanabilir. Ayrıca vergi ödemelerine ilişkin adımlara da aynı adres üzerinden ulaşmaları mümkündür.  

ÖTV Nasıl Hesaplanır?  

ÖTV hesaplamalarında çeşitli mal ve hizmetler için farklı oranlar söz konusudur. Dolayısıyla hesaplama örneklerinde kullanılan ürün ve hizmetlerin yer aldığı kategori; tüm ürün ve hizmetler için kullanılamaz. Mükelleflerin ilgili oldukları mal ve hizmetlere yönelik hesaplamalarda tayin edilen vergi oranlarını kullanması gerekir. Bu bağlamda ÖTV kapsamındaki bir araç için örnek hesaplama şu şekilde yapılabilir; 
    • Aracın toplam satış tutarı 300.000 TL’dir 
    • 300.000 TL toplam tutardan %18’lik KDV düşüldüğünde aracın ÖTV dahil fiyatı bulunur (300.000 / 1.18 = 254.237 TL) 
    • 254.237 TL üzerinden 1.80 ÖTV tutarı çıkarılarak işlem yapılır (254.237 / 1.80 = 141.242 TL) 
    • Vergisiz halde fabrika çıkış fiyatı 141.242 TL olan araca KDV bedeli tekrar eklendiğinde, aracın ÖTV tutarı: 133,335 TL’dir.

Çeşitli ürün kategorilerinde farklı oranlar söz konusu olduğundan, “ÖTV nasıl hesaplanır?” sorusunu araştıran mükelleflerin bu kategorileri incelemesi gerekir. Böylece hesaplama yapmak istedikleri mal veya hizmet için atanmış olan vergi oranına ulaşabilir ve işlem yapabilirler. ÖTV muafiyeti ile araç alma sırasında, alıcılar da aynı işlemi takip ederek aracın ÖTV’siz tutarına ulaşabilir. 

ÖTV Tutarları ve Oranları  

2022 yılında yapılan son düzenlemeler ile pek çok ÖTV kapsamındaki ürünün oranları değişmiştir. Özellikle otomotiv sektörünü yakından ilgilendiren bu değişiklikler, sayısız ürün ve hizmet sektörü için de fiyatlandırma paritelerini doğrudan etkiler.

Motorlu taşıtlar üzerinde de vergilendirme oranlarının değiştiği ÖTV düzenlemesine göre atanan oranlar şu şekilde sıralanabilir; 
    • 1600 cm³’ün altındaki araçlar için 92 bin lirayı aşmamak kaydıyla %45 ÖTV,
    • 1600 cm³’ün altındaki araçlarda matrah değerinin 92 – 150 bin TL arasında kalması şartıyla %50 ÖTV,
    • 1600 cm³’ün altındaki araçlarda matrah toplamındaki alt değerin 150 bin lira olması durumunda %80 ÖTV,
    • 1600 cm³’ü geçmeyen silindir hacmine sahip araçların, matrah tutar değeri için minimum tutarın 170 bin TL olması halinde %150 ÖTV oranı uygulanmaktadır.

2000 cm³’ü aşan motor hacmi kapsamındaki araçların satışı için tayin edilen ÖTV oranı %220 olarak açıklanmıştır. Ancak bu araçların matrah değerleri için herhangi bir alt-üst limit söz konusu değildir. 

ÖTV İstisnası Nedir?  

Türkiye’nin vergilendirme sisteminde çeşitli istisna uygulamaları mevcuttur. Ötv indirimli araç ve vergi istisnaları, tüketicileri yakından ilgilendiren önemli fırsatlardır. Dolayısıyla ÖTV kapsamındaki ürünlerin hangi hallerde istisna uygulamalarına tabi olunacağı bilinmelidir. Bu sayede tüketiciler için uygun fiyatlandırmalarla lüks kategorideki ürünler alınabilir. Otobüs, taksi, kamyonet ve ticari amaçla kullanılan sair araçlar, 2016 yılında yapılan değişikliklerle istisna uygulamalarına dahil edilmiştir. 

ÖTV İstisnası Uygulanan Durumlar Nelerdir? 

Ülkemizdeki vergi uygulamalarının belirli koşullarda istisnaya tabi tutulması ve ilgililerin bu istisnadan yararlanması sağlanır.

ÖTV istisnası uygulanan durumlar; diplomatik istisnalar, ihracat kapsamındaki istisnalar, petrol arama faaliyetlerine yönelik istisnalar, Türk Hava Kurumu’na özgü istisnalar ve askeri faaliyetlere yönelik harcamalar için istisnalar şeklinde sıralanabilir.  

Kimler ÖTV İstisnasından Yararlanabilir?  

ÖTV istisnasından yararlanan mükellef grupları; mesleki sebeplerle veya çeşitli engellilik halleriyle belirlenebilir. Ayrıca farklı kurumlara tanınan satın alım istisnaları da mevcuttur.

Mesleki açıdan tanınan istisnalar arasında en yaygın örnek bürokratik istisnalardır. Kişiler bürokrasi kapsamında yer alan meslekleri için ürün temin ederken, ÖTV kapsamındaki ürünleri istisnai olarak bu vergiyi ödemeden alabilir. Aynı durum engellilik halinden dolayı araç alımlarında da geçerlidir. Engellilik derecesi %90’ı geçen vatandaşlar, araç alımlarında ÖTV ödemesinden muaftır. 

ÖTV İndirimli Aracı Kimler Kullanabilir? 

Muhasebeci, mükellef veya vatandaş fark etmeksizin araç alımlarına dair ÖTV hesaplamaları önemli bir konudur. Çünkü ÖTV uygulamalarında en yüksek oranlı atamalar, motorlu taşıtlara yapılır.

ÖTV indirimlerinden faydalanarak araç alma hakkı olan kişi ve kurumlar, alınan aracın kullanımından sorumludur. Yani kişinin üzerine muafiyet hakkıyla alınan aracın kullanımı ya vasi yoluyla devredilir ya da kişi aracı kendi kullanır. Engellilik durumundan dolayı araç edinen bireylerin araçları kendi yararlarına kullanabilecekleri kişileri, kanun yoluyla belirtilen şekilde bildirmesi şarttır.  

ÖTV Muafiyeti ile Alınan Araç Satılabilir Mi? 

ÖTV muafiyet uygulamalarında yasal yollar açısından iki önemli kural bulunur. Bunlardan ilki satış sırasında zaman uygulamasıdır. 1-5 yılı doldurmamış araçların satışı için engelli araç sahibi; ÖTV ödemeden aldığı aracı engelsiz bir kişiye satarsa, verginin satış sırasında ödenmesi gerekir.

İkinci olarak engelsiz kişinin satın aldığı araca dair özel tertibat söküm raporu edinmesi zorunludur. Engelli kişinin muafiyet kapsamında aldığı araçtaki tüm tertibatın profesyonel olarak sökülmesi ve satış sırasında rapor beyanı gerekir. 

Norma ile Şirketinizin Ön Muhasebesini Kolayca Yönetin 

Her girişimci ve işletme sahibi için mali takip ve cari işlem süreçleri kritik öneme sahiptir. Aynı zamanda “ÖTV ve KDV nedir, nasıl hesaplanır? ” gibi konuların pratik yöntemlerle birlikte cevaba ulaştırılması, iş gücünden ve zamandan tasarruf sağlar.

Norma ile işletmenizin ihtiyacı olan tüm ön muhasebe, mali yönetim ve bankacılık işlemlerine, cari takip ve kasa kayıt uygulamalarına tek platform üzerinden ulaşabilir, işinizi kolay kullanım özelliğiyle 7/24 yönetebilirsiniz. Siz de başarılı bir mali politika için şirket yönetiminde Norma’ya geçin!