KDV Hesaplama Aracı Katma Değer Vergisi (KDV) Nedir, Nasıl Hesaplanır?

Satılan mal/hizmetlerin zamana bağlı olarak elde ettikleri değer artışını temsil eden, üreticiden son tüketiciye satış anına değin geçen zamanda vergilendirme usulüyle bu değerin tahsilini amaçlayan vergi türüne KDV denir. 

KDV sektör ve ürüne bağlı olarak oranı değişkenlik gösteren bir vergidir. Bazı ham madde, ürün ve hizmetler için %18 KDV uygulanırken; bu oran bazı ürün ve hizmetlerde %8’e bazılarında ise %1'e kadar düşebilir. 

Katma Değer Vergisi (KDV); satışı yapılan ürün veya hizmetin üzerinden hesaplanan bir vergi türüdür. Bu nedenle katma değer elde edilen ve KDV kapsamına yasal yolla alınan her türlü ürün ve hizmet satışında KDV ödemesi yapılır.

Mükelleflerin KDV beyanı ve ödeme zorunluluğu, söz konusu ürün ve hizmetlerin yasal kapsamına göre belirlenir. Mükellefler için ödeme durumu, ticari amaçla yapılan alışverişler sırasında KDV’ye konu olan emtialar söz konusuysa gündeme gelir.

KDV ödemeleri için öncelikle beyanname ibrazı ve mali takip süreci başlatılır. Bu süreçte mükelleflerin beyan yönetimi, KDV hesaplama oranları ve usulleri yasa yoluyla belirlenmiştir. Yasa ve yönetmelik kapsamına uygun biçimde hazırlanan beyannamelerin ibrazı sonrası, mükellefler için KDV ödeme zorunluluğu doğar. KDV ödemeleri ilgili beyan ayının 26. günü yapılır.

KDV oranı, vergiye tabi ürün, hizmet ve emtialar için yasa yoluyla kategorize edilmiştir. Bu bağlamda sektöre ve ürün/hizmet türüne bağlı olarak farklı KDV oranları mevcuttur.

Örneğin; zorunlu kullanım kapsamında yer alan tüketim malları ve hizmet türleri için KDV oranı hesaplanırken %1, diğer mal ve hizmet türlerinde ise sektöre bağlı şekilde %8 ya da %18 KDV oranları kullanılır.

KDV oranlarının kapsamı ve niteliği ilgili yasa ve yönetmelikler yoluyla açıklanır. Bu bağlamda yapılan değişikliklerle birlikte hesaplama oranları da değişkenlik gösterir. Özellikle pandemi döneminde belirli ürün ve hizmetler için %1’e düşürülen KDV oranları söz konusu olmuştur.

Yani KDV oranları zaman zaman zorunlu şartlar kapsamında değişiklik gösterebilir. İşletme sahipleri ve yöneticilerinin bu değişken unsurları, resmi beyanlar aracılığıyla takip etmesi KDV ödeme süreçlerinin önemli bir parçasıdır.

KDV aslında ürün ve hizmet alınışı sırasında ödenen bir vergi türüdür. Yani her tüketici alışveriş sırasında, satışa konu olan ve KDV kapsamındaki tüm mal/hizmetler için KDV ödemektedir. Ancak bu ödemelerin devlete aktarımıyla ilgili zorunluluk vergi mükelleflerine aittir. Yani son tüketici olan vatandaşlar katma değer vergisini ürün/hizmeti alırken satıcıya öder, vergi mükellefi olan satıcı da bu verginin devlete beyanı ve aktarımından sorumlu tutulur.

Temel ihtiyaç kategorisinde yer almayan hemen her ürün ve hizmet için %18 KDV uygulanır. Bu kategoride yer alan ürün ve hizmetlerden birkaçı; iletişim hizmetleri, mobilya ve elektronik eşyalar ve aksesuar ürünleri gibi sıralanabilir.

Ülkemizde en yaygın biçimde uygulanan ve tüketicilerin temel tüketim ürünleri için ödediği vergi oranı %8’dir. Genellikle bu oran gıda ürünlerinde kullanılır. Ancak pandemi sonrası düzenlemeyle gıda ürünlerindeki vergilendirme oranı %1’e düşürülmüştür. Bu durumda yaygın kullanım kapsamında yer alan temel tüketim ürünleri için %8 KDV oranı uygulanmaktadır. Bunlardan bazıları; restoran hizmetleri, ayakkabı, giyim ürünleri olarak sayılabilir.

Temel yaşam ürünleri ve zorunlu ihtiyaç kapsamında yer alan ürün/hizmetler için %1 KDV uygulanır. Yalnızca yeme-içme ürünleri için değil, lüks tanımında yer almayan barınma, ulaşım vb. ihtiyaçları için de %1 KDV oranı uygulanmaktadır.

KDV (Katma Değer Vergisi), bir mal ve hizmete yönelik satın alım sırasında ödenen ve satıcının da vergilendirme oranlarına göre beyanda bulunarak devlete ödemekle yükümlü olduğu bir vergi türüdür.

Ülkemizde uygulanan vergi kanunları, beyan temelli kanunlardır. Yani mükelleflerin düzenli olarak kazançları üzerinden hesaplanması ve ödenmesi gereken tutarları beyan etmesi gerekir. Vergilendirme takibinin yapılması için uygulanan bu sistem, beyanname araçlarıyla gerçekleşir.

Vergi beyannamesi; mükelleflerin ticari ve vergiye tabi kazançları ile gelirleri için periyodik olarak hazırlayıp sunduğu formlardır. KDV beyannamesi ise katma değer kategorisinde yer alan tüm ürün ve hizmetlerin satışıyla kazanç elde eden mükelleflerin, bu ürünler için tayin edilen orana uygun şekilde vergi beyanında bulunduğu formların adıdır. Bu formlar kullanılarak devlete ödenmesi gereken vergi tutarları ile oranları beyan edilir, hesaplanan tutara göre vergi ödemesi yapılır.

KDV beyannameleri satışa konu olan ürün ve hizmetlerin dahil edildiği kategoriye göre üç farklı oran üzerinden hazırlanır. Bu bağlamda KDV indirimi hesaplamaları da dahil olmak üzere kullanılan üç temel KDV oranı; %1, %8, %18’dir. Bu oranların hangi mal ve hizmetlerin satışı sonrası hesaplamalar için kullanılacağına, ilgili yasa ve yönetmelikler aracılığıyla karar verilir. Değişiklik yapılan ürün ve hizmetler için hesaplamalarda güncel oranlar kullanılır.

KDV beyannameleri düzenlenirken, mükelleflerin dikkat etmesi gereken uygulama adımları ve yasal yükümlülükler bulunur. Bu bağlamda KDV beyannamelerinde yer alması gereken bilgiler ile hazırlama aşamaları şu şekilde sıralanabilir:

• Mükellef bilgileri beyannameye işlenir.
• Bağlı olunan vergi dairesi, il ve ilçe bilgileri belirtilir.
• KDV beyannamesinin ait olduğu dönem ve bu dönemin yılı yazılır.
• Vergilendirmenin aylık veya üç aylık şekilde yapılışına ilişkin not eklenir.
• Tablolama sırasında 1. tablo “tevkifat uygulanmayan”, 2. tablo “kısmi tevkifat” işlemleri için kullanılır.
• 3. tablo “diğer uygulamalar” ve 4. tablo “indirimler” beyanını içermelidir.
• Beyannamenin 5. tablosu sonuç hesaplarını içerir.
• İndirimlerin düşülmesi ile birlikte bulunan tutar 38. satıra işlenir.
• Ödenmesi gereken ve iadeye tabi KDV tutarları ile devreden KDV belgede beyan edilir. 

KDV beyannameleri mükellefiyetin gereği olarak, sorumlu olunan vergi türüne ait tüm detayları içerir. Yapılan satışlar ve elde edilen gelirlerle, söz konusu vergiye ait oran üzerinden hesap yapılır. Böylece beyana dayalı vergilendirme sistemi için bir ibraz oluşturulur. Vergi takipleri de bu bildirim ve beyannameler üzerinden yürütülür.

Satılan mal ve hizmetler için devlet tarafından belirlenen oranlar üzerinden yapılan katma değer hesapları; KDV beyannamesi yoluyla bildirilir.

KDV 1 beyannamesi aracılığıyla satışa tabi ürünlerin zamana bağlı katma değerinin tahsili sağlanır. Bu tahsil tutarı beyanname ile bildirilir ve ödemeler; internet vergi dairesi veya bağlı olunan daireye bildirim kapsamında gerçekleşir.

KDV 2 beyannamesi temelde hesaplama ve beyan yönünden KDV 1 ile aynı işleve sahiptir. Yalnızca bazı vergilendirme yükümlülükleri, sektörel ve ürün/hizmet bazlı olarak alıcı ve satıcı arasında oranlanabilir. Bu durumda ödeme yükümlülüğünden kaynaklanan bu oranlamanın beyanname bildiriminde gösterilmesi gerekir.

Örneğin; tevkifat oranı ½ olan bir işletme için 100 TL değerindeki ürünün %18 KDV hesaplaması, KDV 2 beyanının konusudur. Bu bağlamda işletme hesabında ve vergi sorumluluğunda 100 TL + 18 TL değerindeki ürün için 18 liralık KDV’nin yarısından satıcı diğer yarısından da alıcı sorumludur. 

Mükelleflerin daha önce düzenlenmiş beyannameler için KDV düzeltme beyannamesi ibraz etmesi mümkündür. Ancak bu işlemin yapılması için son ibraza konu olan beyanname de dahil tüm KDV beyannameleri için düzeltme işlemi yapılması şarttır. Eğer yapılan düzeltme işlemlerinden sonra vergilendirme dönemine kadar ibrazı yapılmış beyannameler için herhangi bir vergi çıkmazsa; her döneme yönelik tek tek düzeltme beyanı hazırlanmasına gerek yoktur.

Mükelleflerin KDV düzeltmeleri sırasında, dönemlere ilişkin vergi farkı çıkıp çıkmadığına dikkat etmesi gerekir. “Mali müşavir ne iş yapar?” sorusunun yanıtı; işletme yönetimine ait bu tarz mali yükümlülük detaylarında gizlidir.

KDV düzeltme işlemleri gibi vergilendirmede farka sebep olan detaylar ve pek çok kritik alanda uzman desteği almak, sağlıklı bir mali yönetim süreci için önem arz eder.

“KDV nasıl hesaplanır?” sorusu tüm KDV mükellefleri için önemli bir konudur. Çünkü vergiye tabi gelir ve ticari faaliyeti bulunan her işletme ve kişi için vergi hesabının yapılma düzeni yasal yollarla belirlenir.

Bu kapsamda vergi hesabı sırasında tabi olunan vergi grubu, söz konusu verginin oranı ve hesap şekline göre hareket edilmelidir. KDV hesabı; mal ve hizmet bedeli üzerinden, ilgili ürün ya da hizmete ait oran baz alınarak (Mal veya Hizmet Bedeli x KDV Oranı/100) yapılır.

Bir işletmenin 100 TL satış bedeli bulunan ürünler için KDV oranına uygun şekilde vergi hesabı şu şekilde yapılır:

• Malın bedeli: 100 TL
• Malın dahil olduğu vergi oranı: %18 KDV
• Hesaplama formülü: Mal bedeli x KDV oranı/100
• 100 x 18/100 = 18
• KDV tutarı: 18 TL
• Ürünün KDV dahil satış tutarı: 100 + 18: 118 TL

İşletmenin sattığı ürün ya da hizmetler %1 veya %8 KDV diliminde yer alıyorsa, hesaplamada kullanılan formüle; dahil olunan KDV oranı eklenir ve vergi tutarı o şekilde bulunur.

Ürün ve hizmet satışları sırasında kullanılan satış tutarı, KDV matrahının hesap bedelidir. KDV matrahı; ürün ya da hizmetler için belirlenmiş satış tutarları üzerinden yapılan KDV hesabı ile bu bedel değerindeki borca konu olmuş tüm ürün ve değerlerin para karşılığını ifade etmektedir.

KDV matrahı hesaplamalarında; mal ve hizmetler için belirlenen tutarların KDV dahil olmadan önceki değerleri kullanılır. Yani matrah temelde bir ürün veya hizmet için KDV’siz şekilde hesaplanan aylık fiyat toplamını temsil eder.

KDV dahil edilmeden mal ve hizmetlerin matrahlarını bulabilmek için kullanılan formül: KDV tutarı/KDV oranı x 100 şeklinde uygulanır.

KDV tevkifatı; satışı yapılan ürün ve hizmetler için satış bedelleri üzerinden hesaplanan vergi için teslim ya da hizmeti gerçekleştirenlerin değil, bu işlemler için muhatap kabul edilenlerin sorumlu tutulmasıdır. Tevkifat uygulaması kısmi ve tam tevkifat şeklinde iki ana kategoriye ayrılır. Bu iki uygulama şeklinin beyanname hesaplamalarında farklı formüller kullanılarak ibraz edilmesi gerekir.

Tam tevkifat; söz konusu vergi hesabında işlem bedelleri üzerinden hesaplanan tutar için işleme muhatap kabul edilen alıcıların beyan edilmesidir. Bu beyanda hesap tutarının tümü için işleme muhatap olan alıcılar sorumlu sıfatıyla yer alır.

Kısmi tevkifat beyanında ise şirket türleri ve ürün/hizmet kategorilerine bağlı olarak söz konusu tutarlar için muhataplar belirli oranda sorumlu tutulabilir.

KDV oranlarının belirlenmesi sırasında dikkate alınan birkaç önemli husus bulunur. Bunlar arasında en temel değerlendirme ölçütü, KDV’ye tabi ürün veya hizmetin zorunlu ihtiyaçlar kategorisinde yer alma oranıdır.

Ülkemizde KDV oranları ürün ve hizmetlere göre zorunlu kullanım esasına dayalı şekilde belirlenir. %1, %8, ve %18 olarak uygulanan KDV oranları bazı ürün ve hizmetler için ise hiç uygulanmamaktadır.

KDV ödeme zorunluluğu bulunan gerçek kişi ve vergi mükellefleri için bu konuya ilişkin pek çok merak konusu bulunur. Bunlar arasında en fazla merak edilen konular; KDV ödeme yükümlülüğü olan kişiler, KDV oranlarının dağılımı ve kullanım alanları olarak sıralanabilir.