Serbest Meslek Makbuzu Hesaplama Serbest Meslek Makbuzu Nedir? Nasıl Hesaplanır?

“Serbest meslek makbuzu nedir?” sorusuna yanıt arayanların öncelikle serbest meslek kavramına hakim olması gerekir.

GVK (Gelir Vergisi Kanunu) uyarınca kişisel mesai ve el emeği hizmet sonucu gelir elde eden ve yine el emeği ve uzmanlık bilgisiyle sağladıkları ürünleri satan kişiler serbest meslek icracısı kabul edilir. Söz konusu hizmet ve satışlar sonrasında bu kişilerin yapılan alışverişi serbest meslek makbuzu ile belgelemesi zorunludur. 

“Serbest meslek erbabı ne demek ve kimler bu kapsamda yer alabilir?” gibi konularda bilgi edinmek istiyorsanız, serbest meslek kavramının sınırlarını, sorumluluklarını ve yönetim faaliyetlerini bilmelisiniz. Bir kişinin serbest meslek erbabı sayılabilmesi için kanun yoluyla belirlenen serbest meslek tanımına uygun işleri icra etmesi şarttır.

İşveren konumundaki çalışanlar istihdam sağlasa bile serbest meslek makbuzu kesebilir. Bu ayrım gözetilirken baz alınması gereken kriter; yapılan işin serbest meslek kapsamında yer almasıdır. Bu kapsamda yer alan yöneticiler yanında çalıştırdıkları elemanlar aracılığıyla mesleği icra etse bile serbest meslek makbuzu kullanabilir.

Serbest meslek makbuzu kesme işlemini yapacak olan kişilerin serbest meslek erbabı olması gerekir. Bu kapsamda yer alan faaliyetler üzerinden gelir elde eden kişiler makbuz yoluyla belgelendirme hakkına sahip olabilir.

Serbest meslek erbabı; uzmanı olduğu alanda veya şahsi mesai yoluyla emek vererek gelir elde eden kimselerdir. Bir sağlık memuru, ebe, doktor, öğretmen, fotoğrafçı ya da avukat serbest meslek erbabı olabilir. Sigortalı ve mesaili şekilde bir kurumda çalışıyor olsa bile serbest meslek erbapları mesai dışı tüm mesleki gelirlerini serbest meslek makbuzuyla belgelemek zorundadır.

Uzmanlık belgesi gerektiren alanlarda serbest meslek icra eden ya da etmek isteyen kişiler; serbest meslek makbuzu kesebilmek için belirli kriterleri yerine getirmelidir. Örneğin; bir avukat ya da doktor mesleki uzmanlıklarını belgelemeden serbest meslek erbabı olamaz. Harici olarak hukuk danışmanlığı ya da hekimlik görevini icra edemez. Bu sebeple özel alan uzmanlığı gerektiren tüm çalışma kategorilerinde serbest çalışmak isteyen kişiler kendi ofisi ya da çalışma alanında; kanuna uygun şekilde serbest meslek icracısı olabilir.

Serbest meslek makbuzu; serbest meslek icracısı olma hakkına sahip ve bu kapsamda kanun yoluyla belirlenen hükümleri yerine getirmiş kişilerin, çalışmaları karşılığında elde ettikleri geliri belgeledikleri evraktır. Bu evrak aynı zamanda verilen hizmetin temsili niteliğindedir. Yani alıcılar da aldıkları hizmeti serbest meslek makbuzu aracılığıyla belgelendirebilir.

“Serbest meslek makbuzu nasıl düzenlenir?” konusuna yönelik araştırma yapan kişilerin; bu kapsamda uygulanan vergilendirme oranlarına dikkat etmesi gerekir. 

Serbest meslek makbuzlarının Gelir İdaresi Başkanlığı tarafından belirlenen kriterlere uygun olacak şekilde dijital ortamda oluşturulması, saklanması ve beyan edilmesini içeren işlemlerin tamamına ise e-SMM denir. Tüm detaylar için e-SMM nedir, nasıl başvuru yapılır sayfamızı ziyaret edebilirsiniz.

Kendi muayenehanesinde hizmet veren doktorlar, avukatlar, sağlık memurları, özel öğretmenler, mühendisler, mimarlar ve sair meslek mensupları; harici mesailerinde verdikleri hizmetler için serbest meslek makbuzu kesebilir. Bu makbuzların vergilendirme oranları, yapılan işin yer aldığı kapsama göre belirlenir.

Her hizmet kategorisi aynı vergilendirmeye tabi değildir. Bu durumda mali takip ve e-SMM işlemleri için yapılan işin hangi vergi diliminde yer aldığına dikkat etmek gerekir.

Serbest meslek makbuzu bireylerin verdikleri hizmet sonrasında elde ettikleri gelirleri belgelemesi için düzenlenen bir makbuzdur. Aynı zamanda hizmeti alan kişilerin de alınan hizmete yönelik haklarının korunması ve kayıt altına alınması için yine bu belgeler kullanılabilir. Serbest meslek makbuzu kesilirken hizmet verenler hem KDV hem de stopaj hesaplaması yapar.

Serbest meslek makbuz vergisi hesaplanırken brüt tutar üzerinden %20 oranında stopaj vergisi verilir. Ek olarak hizmetin türüne bağlı şekilde %17, %18 veya %8 KDV hesaplanır. Bu KDV farklılıkları yasa yoluyla belirlenmiştir.

Serbest meslek erbaplarının elde ettiği gelirden beyanname yoluyla vergi düşüm hesaplaması yapılır. Müşterilerin ödediği hizmet bedelinde düşülen vergiler sonrasında kalan net tutar; serbest meslek erbabının kârıdır. Brüt miktar hesaplamaları yapılırken, net tutar üzerine kesilen vergi tutarları eklenerek yeküne ulaşılabilir.

Serbest meslek erbaplarının makbuz keserken evrakta yer vermesi gereken bilgiler şunlardır;

• Makbuz kesenin ad/soyad bilgisi
• Serbest meslek çalışanının bağlı veya sahibi olduğu işyeri ünvanı ve adresi
• Makbuzu alacak olan tarafın ad/soyad bilgisi
• Makbuzu alacak olan tarafın varsa iş yeri unvanı ve adresi
• Hizmet karşılığında tahsil edilen toplam tutar
• Belgenin düzenlenme tarihi 

Bilgilerin yazıldığı serbest meslek makbuzları imza yoluyla onaylanmış kabul edilir. Yani hizmet alanların serbest meslek makbuzları yoluyla bir ispata ihtiyaç duyması halinde makbuzların imzalı veya kaşeli olması şarttır.

Aynı zorunluluk düzenleyicinin beyanına esas olan evraklar için de geçerlidir. Bu bağlamda serbest meslek makbuzunda yer alması gerekenlerden biri de düzenleyicinin imzası/kaşesidir.

Serbest meslek mensupları da tüm gelir sahipleri gibi vergilendirmeye tabidir. Dolayısıyla hizmetleri sonrasında elde ettikleri kazançlar üzerinden, çalışma alanlarının ait olduğu vergi dilimine göre vergi ödemeleri gerekir.

Serbest meslek makbuzu kesen serbest meslek sahipleri stopaj vergisi ödemekle yükümlüdür. Bu tutara ek olarak kanunda oranı belirlenen meslek gruplarının %8 ile %18 arası KDV ödemesi gerekir. Fakat bu tutar hizmet bedeline yansıtılır ve aslında vergi, tüketici tarafından karşılanmış olur. Serbest meslek mensupları kazançları için yalnızca %20 oranında stopaj ödemek zorundadır.

Serbest meslek erbapları için “SMM nedir ve nasıl yapılmalıdır?” konularına ek olarak makbuz hesaplama yöntemleri de merak konusu olmuştur. Serbest meslek makbuzlarında belirtilen brüt belge tutarının %20’si serbest meslek erbapları tarafından stopaj olarak hesaplanır.

Stopaj tutarının brüt tutardan çıkarılmasıyla birlikte net kazanç miktarı belirlenir. Net kazanç miktarının %8, %17 veya %18’i KDV olarak hesaplanır. Bu oran belirlenirken hizmet verilen sektörün kanunda hangi dilimde yer aldığı önem taşır.

Elde edilen KDV tutarının tahsili müşteriden yapıldığı için KDV’nin net kazanç miktarından çıkarılmasıyla, serbest meslek erbapları maliyet hesabıyla paralel olarak net kâr hesaplaması yapabilir.

Serbest meslek makbuzu hesaplamaları yapılırken takip edilmesi gereken adımlar şunlardır:

Serbest meslek mensuplarının makbuz hesaplamaları sırasında tahsilat bedeline ulaşmak için sabit stopaja ek olarak KDV dilimine hâkim olmaları gerekir. Çünkü belirli meslek gruplarının makbuzları için hesaplanan KDV miktarı genel tüketim hizmetlerinden daha düşüktür.